Think tank Warsaw Institute przeprowadził wywiad internetowy z Ambasador Virginią E. Palmer z Biura Zasobów Energetycznych w Departamencie Stanu USA. Rozmowa dotyczyła geopolityki bezpieczeństwa energetycznego w Europie Środkowo-Wschodniej oraz perspektyw udziału USA w transformacji energetycznej oraz dywersyfikacji źródeł energii w regionie. Głównymi wątkami był amerykański gaz ziemny, energia jądrowa i bezpieczeństwo infrastruktury krytycznej. Spotkanie poprowadził Tomasz Kijewski, Dyrektor Wykonawczy Warsaw Institute.
Transatlantyckie bezpieczeństwo energetyczne i dywersyfikacja
Ambasador podkreśliła, że współpraca energetyczna między Europą a Stanami Zjednoczonymi pomaga realizować ich wspólne cele i interesy, zarówno gospodarcze, jak i związane z bezpieczeństwem. Przypominała, że „bezpieczeństwo energetyczne to bezpieczeństwo narodowe,” zwłaszcza jeśli chodzi o stabilność dostaw i rosnący wpływ zagrożeń cybernetycznych na infrastrukturę krytyczną. Dlatego tak ważna jest dywersyfikacja dostawców, tras czy rodzajów paliw. Zaleca się „zielone” transformacje, takie jak energia jądrowa i odnawialne źródła energii, a współpraca transatlantycka ma wielką wartość dla wszystkich zaangażowanych stron.
Rząd amerykański zdecydowanie popiera tworzenie wszelkiego rodzaju ułatwień i programów pomocowych, które wzmacniają wdrażanie jasno określonych kryteriów dla rynku energii, promują jego przejrzystość oraz dostęp dla stron trzecich. Europejskie bezpieczeństwo energetyczne wymaga szeroko zakrojonego podejścia USA i Europy do dywersyfikacji źródeł energii, liberalizacji rynków i umożliwienia płynnego przejścia na „czystą” energię. Ambasador Palmer podsumowała, że „integracja europejskiego rynku energii służy jego większemu bezpieczeństwu”.
Amerykańska polityk podkreślała, że Stany Zjednoczone dążą do kontynuowania współpracy z europejskimi sojusznikami i partnerami, aby zapewnić przejrzyste i otwarte rynki energii, które zrównają szanse dla amerykańskich produktów i usług. Chcą także zbudować wspólną odporność na presję ekonomiczną i przymus ze strony globalnych mocarstw, takich jak Rosja.
Polsko-amerykańska współpraca energetyczna
Ambasador Palmer nazwała Polskę „kluczowym sojusznikiem” i „liderem” we wzmacnianiu bezpieczeństwa energetycznego i pochwaliła polski wkład w przyszłość bezpieczeństwa energetycznego w Europie Środkowej, podając jako przykład projekt Baltic Pipe i terminal LNG w Świnoujściu. Podkreśliła też rolę Polski w przejściu państw bałtyckich z sieci elektroenergetycznych „kontrolowanych przez Moskwę” w kierunku sieci europejskich – stanowiącej kluczowy krok do zmniejszenia wpływów Rosji w UE. Wyraziła również poparcie Stanów Zjednoczonych dla budowanego połączenia gazowego Polska-Litwa (GIPL). Tutaj Ambasador podziękowała Polsce za zdecydowany sprzeciw wobec Nord Stream 2, projektu, który oskarżyła o podważanie europejskiego bezpieczeństwa energetycznego.
Podkreśliła, że rząd USA zdecydowanie popiera wszelkie inicjatywy wzmacniające europejskie bezpieczeństwo energetyczne. Dlatego władze amerykańskie uważają Inicjatywę Trójmorza za „sprawę najwyższej rangi”. Przypomniała również o decyzji Sekretarza Pompeo o wsparciu Inicjatywy kwotą 1 mld USD na projekty związane z rozwojem infrastruktury (za pośrednictwem amerykańskiej Międzynarodowej Współpracy Finansowej Na Rzecz Rozwoju). Dodała, że projekty w ramach Inicjatywy Trójmorza mają istotne znaczenie zwłaszcza w kontekście ożywienia gospodarczego po pandemii czy tworzenia miejsc pracy.
Rola Rosji w europejskiej energetyce
Według Ambasador V. Palmer, europejskie dostawy energii są obecnie nadmiernie zależne od Rosji, co daje Kremlowi niepotrzebną przewagę strategiczną, polityczną i gospodarczą nad europejskimi rządami. Dodała, że projekty gazociągów Nord Stream 2 i Turk Stream są jawną próbą zdestabilizowania Ukrainy poprzez zmniejszenie jej roli w tranzycie rosyjskiego gazu, a Polska jako jedna z pierwszych zidentyfikowała ten fakt.
Jednocześnie gazociągi te dzielą Europę, dając Rosji możliwość dostaw gazu ziemnego na zachód Europy wcześniej niż do jej centrum i na wschód. Stąd Kreml będzie miał narzędzie do wywarcia presji na państwa Europy Wschodniej
– powiedziała polityk.
Nazwała to także rosyjską „dalekosiężną grą” polegającą na wzmacnianiu sieci powiązań za granicą w celu prowadzenia „nieprzyjaznej polityki” zarówno wobec Europy, jak i Stanów Zjednoczonych
Palmer podkreśliła wykorzystywanie przez Rosję kampanii dezinformacyjnej mającej na celu przedstawienie amerykańskiego gazu ziemnego jako gorszego od tego z Rosji. Nazwała takie twierdzenia „kategorycznie fałszywymi,” popierając swój pogląd odpowiednimi danymi – według Międzynarodowej Agencji Energetycznej intensywność emisji metanu z USA jest znacznie niższa niż z Rosji. Co więcej, emisje metanu od producentów amerykańskich nie przekraczają emisji z Gazpromu. Na podstawie tych danych Ambasador wezwała sojuszników UE do uważnego wypatrywania przykładów rosyjskiej dezinformacji.
Odnosząc się do kontrowersyjnych projektów energetycznych w Europie, V. Palmer podkreśliła, że Stany Zjednoczone nie chcą nikogo karać poprzez nakładanie sankcji, ale raczej wyrównać szanse dla wszystkich dostawców energii w Europie. Podkreśliła, że amerykański sprzeciw wobec konstrukcji Nord Stream 2 nie jest polityką antyrosyjską; to walka o sprawiedliwość i uczciwą konkurencję na europejskim rynku energii. Ponadto projekty gazociągów Nord Stream 2 i Turk Stream podważają bezpieczeństwo Europy, co z pewnością pozostanie ważną kwestią dla USA niezależnie od partii rządzącej.
Z tego powodu w Ameryce istnieje ponadpartyjne porozumienie potępiające projekty zagrażające bezpieczeństwu energetycznemu Europy. W październiku 2020 r. Departament Stanu wydał nowe wytyczne dotyczące ustawy Protecting Europe’s Energy Security Act (PEESA) – Aktu Obrony Europejskiego Bezpieczeństwa Energetycznego. Oświadczenie to wyjaśnia, w jaki sposób Departament Stanu interpretuje zapis w PEESA brzmiący „dostarczanie jednostek pływających do budowy takich projektów” (Nord Stream 2 czy Turk Stream). Może to obejmować np. zagraniczne firmy lub osoby świadczące określone usługi lub towary niezbędne dla zaopatrzenia bądź obsługi statku zaangażowanego w proces układania rurociągów głęboko pod wodą dla projektów takich jak Nord Stream 2 i Turk Stream. Wydane wytyczne dla PEESA są zgodne z aktualizacją publicznych regulacji z 15 lipca 2020 r. dotyczących sekcji 232 ustawy Countering America’s Adversaries Through Sanctions Act (CAATSA) – Aktu Przeciwdziałania Przeciwnikom USA Poprzez Sankcje, w ramach którego zarówno Nord Stream 2, jak i druga linia Turk Stream zostaną objęte zakresem sankcji ekonomicznych. Te działania jasno pokazują nieustępliwość amerykańskiej determinacji w tej sprawie.
Globalna dynamika sektora energii
Jednym z wyzwań, które dotknęło całą społeczność transatlantycką i świat, jest oczywiście bezprecedensowy szok w popycie na energię wywołany przez pandemię COVID-19, który również przyspieszył kilka istniejących wcześniej trendów w sektorze energetycznym. Współpraca Europy i USA zdeterminuje globalny rynek energii, który będzie podstawą międzynarodowego bezpieczeństwa energetycznego. Oprócz wyzwań związanych z pandemią, świat zmaga się ze skutkami zmian klimatycznych. Dlatego Stany Zjednoczone i Europa współpracują obecnie ściślej niż kiedykolwiek nad kwestiami związanymi z łańcuchem dostaw zasobów energetycznych, co ma kluczowe znaczenie dla rozwoju czystszych technologii energetycznych.
Razem stoimy przed wspólnymi wyzwaniami
Infrastruktura krytyczna
W odpowiedzi na rosnące zagrożenie atakami hybrydowymi Ambasador zadeklarowała gotowość amerykańskich firm i władz do wspierania swą ekspertyzą bezpieczeństwa infrastruktury krytycznej w Europie. Zwróciła również uwagę na coraz bardziej aktualną kwestię zagrożeń cybernetycznych i asymetrycznych. Rosnąca cyfryzacja systemu energetycznego wraz z odpowiednimi systemami obronnymi może uczynić państwa bardziej podatnymi na tego typu zagrożenia, a tym samym polem bitwy zarówno politycznej, jak i finansowej. Amerykańska polityk opisała też projekt Departamentu Stanu USA, którego celem jest rozwój cyfryzacji w energetyce. Co ciekawe, wkrótce zostaną wybrane trzy miasta, które przeprowadzą pilotażowy okres próbny, a władze amerykańskie dostarczą im narzędzi do wdrażania rozwiązań „inteligentnego miasta” z naciskiem na zapewnienie bezpieczeństwa cybernetycznego i energetycznego. Niemniej jednak dodała, że w tym zakresie „Stany Zjednoczone również mogą się wiele nauczyć od swoich europejskich sojuszników”.
Czyste źródła energii
Ambasador Palmer zapewniła, że Stany Zjednoczone wyrażają entuzjazm wobec dzielenia się swoją wiedzą i doświadczeniem w dziedzinie cywilnej energii jądrowej. Stwierdziła też, że Ameryka chciałaby „odzyskać globalną przewagę” w tym sektorze. Celem Stanów Zjednoczonych jest zapewnienie najwyższej jakości technologii nuklearnej, niebędącej źródłem potencjalnych zagrożeń ze strony innych światowych dostawców, takich jak Rosja czy Chiny.
Ponadto Ambasador zwróciła uwagę na zainteresowanie Stanów Zjednoczonych rozwojem projektów w zakresie dostaw paliw i energii jądrowej nie tylko w Polsce, ale także w Rumunii, Bułgarii, Słowenii i na Ukrainie. Dodała, że w przyszłości Stany Zjednoczone planują rozszerzyć takie programy również na inne kraje tego regionu.
Stany Zjednoczone doceniają również zaangażowanie swoich europejskich sojuszników w przejście na „zieloną” energię i „czyste” technologie oraz chciałyby współpracować w tym zakresie z krajami UE. Pani V. Palmer podkreśliła, że większy wolumen handlu amerykańskim skroplonym gazem ziemnym może nie tylko zwiększyć konkurencję na rynku, a tym samym obniżyć ceny, ale także uniezależnić Europę od rosyjskich dostawców gazu.
