Klub Odpowiedzialnych Finansów przy Europejskim Kongresie Finansowym opublikował raport „Konsekwencje prawne, ekonomiczne i społeczne wyroku TSUE w sprawie kredytów frankowych”. W raporcie tym grupa 24 wybitnych prawników, ekonomistów i ekspertów finansowych próbuje znaleźć odpowiedź jak wyjść z pata w jakim znaleźli się kredytobiorcy, banki i sądy.
Ich rekomendacja, jak wyjść z patowej sytuacji tak aby żadna ze stron nie czuła się poszkodowana jest jednoznaczna. Najlepszym wyjściem jest pozasądowe rozwiązanie kwestii spornych wynikających z umowy o kredyt hipoteczny w walucie obcej na drodze porozumień ugodowych. Poza tym, porozumienia ugodowe powinny być przeprowadzane z udziałem regulatorów, w szczególności KNF oraz UOKiK.
Jak zapobiec katastrofie?
Wzrastająca liczba pozwów przy dużej skali czynnych umów frankowych, (obecnie ich liczba sięga blisko 450 tys.) skłania do zastanowienia się nad pozasądowym rozstrzygnięciem sporów - zauważają eksperci z Klubu Odpowiedzialnych Finansów.
Ich zdaniem, wyrażonym w raporcie, ogromna liczba pozwów spowoduje zablokowanie sądów, co radykalnie obniży sprawność wymiaru sprawiedliwości w wielu obszarach. Kolejny przemawiającym za ścieżką ugody jest ponadwymiarowa aktywność kancelarii prawnych i odszkodowawczych. Oferty kancelarii mogą wydawać się atrakcyjne i przyciągają coraz więcej klientów. A to jest ślepa uliczka. Zdaniem ekspertów kancelarie po prostu chcą jedynie zrobić na frankowi czach. W raporcie czytamy, że jedna z kancelarii odszkodowawczych notowana na giełdzie omawiając prognozy swoich wyników przyznawała, że: „Obserwując orzecznictwo sądów i tempo napływu spraw, wydaje się, że założenie 50 mln zł przychodów z segmentu pomocy frankowiczom w 2020 roku jest jak najbardziej realne.” Nic dodać nic ująć.
W trakcie przeprowadzonych przez Klub Odpowiedzialnych Finansów konsultacji prawnicy zaproszeni do wyrażenia opinii reprezentowali różne stanowiska w sprawie potrzeby uregulowania kwestii kredytów frankowych na drodze legislacyjnej. Pojawiały się obawy, że regulacja mogłaby godzić w bezpieczeństwo systemu bankowego, co mogłoby prowadzić do wystąpienia kryzysu gospodarczego , czy też, że taka ingerencja dotycząca relacji prywatno-prawnych konkretnej, partykularnej grupy osób mogłaby wywoływać uzasadnione kontrowersje społeczne.
O ile w sprawie ustawowego rozwiązania problemu Klub rekomenduje powściągliwość prawodawcy (rozwiązania ustawowe), to wyniki konsultacji wskazują jednoznacznie na konieczność ugodowego regulowania sporów.
„Naszym zdaniem postępowanie ugodowe powinno być prowadzone przed sądem polubownym KNF czyli przed organem ustawowo odpowiedzialnym za zasady uczciwego obrotu oraz stabilność (bezpieczeństwo) pojedynczych banków.”
W przekonaniu ekspertów zawierane umowy nie powinny doprowadzać do nieuzasadnionego uprzywilejowania klientów banków posiadających kredyt w CHF w stosunku do klientów banków po-siadających kredyt w złotych. Stanowiłoby to bowiem pochwałę hazardu moralnego a w przyszłości mogłoby stanowić podstawę do formułowania ewentualnych roszczeń przez „kredytobiorców złotowych”.
Stymulować ugody zachętami finansowymi
Zdaniem ekspertów po pierwsze, należałoby zredukować podsycane przez kancelarie odszkodowawcze oczekiwania klientów banków, że za korzystanie z kapitału banki będą naliczały zerowe opłaty. W tym kontekście warto stwierdzić, że niezależnie od kosztów płaconych za środki potrzebne do udzielenia kredytów banki były obciążane z tytułu posiadanych aktywów: opłatami na Bankowy Fundusz Gwarancyjny, podatkiem dochodowym oraz od lutego 2016 roku podatkiem bankowym. Klub rekomenduje zatem, żeby w tej szczególnej sytuacji maksymalny koszt odszkodowania został określony ustawowo. Może na poziomie Wibor3M plus średnia marża dla kredytobiorców złotowych. Byłoby to rozwiązanie uczciwe wobec kredytobiorców, którzy zaciągnęli kredyt w PLN. Maksymalny koszt odszkodowania można byłoby określić również na bazie średniego oprocentowania depozytów wg danych NBP lub na podstawie średniego kosztu kapitału publikowanego w raportach o stabilności NBP.
Po drugie, Klub rekomenduje rozważyć niewielkie finansowe zachęty dla stron zawierających ugody. Wskazane byłoby, gdyby w ramach działań profilaktycznych zainicjował to Bankowy Fundusz Gwarancyjny. Zaś ewentualne wsparcie dla kredytobiorcy byłoby uwarunkowane zgodą kredytobiorcy na poddanie się mediacji i zawarcie ugody.
Eksperci zwracają w swojej rekomendacji na skutki makroekonomiczne rozwiązania problemu. Radzą jaką drogą podążać. Uważają, że ze względu na ryzyko systemowe i konsekwencje społeczne, uzasadnione byłoby wsparcie ew. programu zawierania ugód ze środków publicznych, np. w określonej proporcji do środków zaangażowanych przez BFG. Alternatywą mogłaby być obowiązkowa mediacja przed sadem polubownym KNF. Zachętą do zawierania ugód skierowana do banków mogłoby być uzależnienie składki na BFG od ryzyka. Wówczas zawarta ugoda zmniejszałaby poziom ryzyka kredytowego banku za zatem i składkę na BFG.
Eksperci stanowczo twierdzą, że w obecnej sytuacji, to nie banki (ani ZBP), powinny być autorami ugód. Czas na tego rodzaju rozwiązania już minął. Każda propozycja z ich strony będzie niesatysfakcjonująca dla klientów, szczególnie tych reprezentowanych przez kancelarie odszkodowawcze. Oczekiwania klientów będą nadal podsycane, bo mechanizm destrukcji już działa.
We wnioskach końcowych rekomendacji eksperci zalecają aby wzorce (ramowe projekty) ugody były przygotowane przez UOKiK w porozumieniu z Urzędem Rzecznika Finansowego oraz zaakceptowane przez KNF, ewentualnie opracowane przez zespół ekspertów powołany przez UOKiK i Rzecznika Finansowego oraz KNF.
Pod rekomendacją podpisało się 20 profesorów prawa, adwokatów, radców prawnych i niezależnych ekspertów. m.in.: prof. dr hab. Dariusz Adamski Prodziekan do spraw badań naukowych i współpracy międzynarodowej, Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii, Uniwersytet Wrocławski, dr hab. Robert Gwiazdowski adwokat , prof. dr hab. Andrzej K. Koźmiński Prezydent Akademii Leona Koźmińskiego , dr hab. prof. UG Leszek Pawłowicz Koordynator Europejskiego Kongresu Finansowego Wydział Zarządzania, Uniwersytet Gdański, prof. dr hab. Jerzy Pisuliński Dziekan Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego, Andrzej Reich niezależny ekspert, emerytowany Dyrektor Departamentu w UKNF, prof. dr hab. Marek Wierzbowski Kancelaria prof. Marek Wierzbowski i Partnerzy – Adwokaci i Radcowie Prawni Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Warszawski.
