Jak szacuje Komisja Europejska transformacja energetyczna w Polsce będzie kosztować nasz kraj aż 240 mld euro. Polski rząd zabiega o to, żeby Fundusz Sprawiedliwej Transformacji (JTF) inwestował zarówno w łagodzenie skutków transformacji, jak też jej przeprowadzanie. - Z doświadczenia polityki spójności wiemy, że kompleksowe, zintegrowane projekty dają największe rezultaty, choć nie są łatwe do realizacji – mówiła podczas spotkania w warszawskim przedstawicielstwie Komisji Europejskiej minister Małgorzata Jarosińska-Jedynak.
Podczas oficjalnej prezentacji rekomendacji dla Polski, dotyczących transformacji energetycznej, minister funduszy i polityki regionalnej zwróciła uwagę na skalę wyzwań społecznych i gospodarczych związanych z osiągnięciem celów klimatycznych. Struktura produkcji energii elektrycznej w Polsce jest specyficzna. Aż 77% wytwarzana jest z węgla (kamiennego i brunatnego), zaledwie 7% z gazu ziemnego i 13% z odnawialnych źródeł energii. Jednocześnie tylko 58% terytorium kraju jest zgazyfikowana. Dlatego dominującym źródłem indywidualnych systemów grzewczych są piecyki węglowe, w tym często starej generacji, czyli tzw. kopciuchy. To z kolei jest przyczyną wysokiego zanieczyszczenia powietrza - aż 33 z 55 miast w Europie o największym zanieczyszczeniu powietrza znajduje się w Polsce.
Jeśli chcielibyśmy ponieść pełen koszt transformacji do 2050 r. wymagać to będzie zaangażowania średnio rocznie aż 8 mld euro. Jest to więc wielkość przekraczająca środki Funduszu Sprawiedliwej Transformacji dla wszystkich państw członkowskich UE na całą kolejną perspektywę finansową
Odnosząc się do propozycji regulacji dotyczących JTF, minister zwróciła uwagę na potrzebę zachęcania, a nie przymuszania państw członkowskich do podejmowania transformacji energetycznej.
Nadmierna, nieproporcjonalna do oferowanych środków finansowych i rzeczywistych wyzwań warunkowość będzie czynnikiem zniechęcającym. Z drugiej strony, czynnikiem zachęcającym i mobilizującym byłyby atrakcyjne poziomy dofinansowania z budżetu UE i większa elastyczność w sposobie przeprowadzania transformacji
Ze względu na kwestie bezpieczeństwa energetycznego, brak energetyki jądrowej i ograniczoną infrastrukturę gazową, minister zwracała uwagę na potrzebę finansowania projektów gazowych, które najskuteczniej i najszybciej pozwoliłyby zmniejszyć szkodliwą emisję – jako rozwiązanie przejściowe do pełnego osiągnięcia celów klimatycznych.
Fundusz Sprawiedliwej Transformacji powinien wspierać także projekty sektora gazu, bez których dokonanie transformacji energetycznej w Polsce byłoby bardzo utrudnione. Aktualnie najszybszym rozwiązaniem dla Polski, efektywnym w ograniczaniu emisji, jest zwiększenie gazyfikacji kraju. Pomoże ona nie tylko zredukować smog, ale przede wszystkim zdynamizuje rozwój OZE i przyspieszy proces transformacji energetycznej
Odniosła się również do terytorialnego zakresu proponowanego wykorzystania JST.
Komisja trafnie stwierdza, że proces transformacji wpłynie na wszystkie regiony górnicze w Polsce. Martwi mnie jednak, że KE rekomenduje koncentrację jedynie na trzech z nich: Śląsku, Wielkopolsce i Dolnym Śląsku. Polski rząd będzie zabiegał, aby obszarów wsparcia było więcej, także obejmujących inne regiony górnicze i regiony, na terenie których występują przemysły wysokoemisyjne
W grudniu 2019 r. Komisja Europejska ogłosiła komunikat w sprawie Europejskiego Zielonego Ładu, który pokazuje plany i zamierzenia KE na najbliższe lata, mające na celu osiągnięcie przez Europę neutralności klimatycznej. KE zapowiedziała w tym dokumencie różnego rodzaju narzędzia służące osiągnięciu tego celu. Jednocześnie transformacja w kierunku neutralności klimatycznej ma być uczciwa i uwzględniająca zróżnicowane obciążenia poszczególnych krajów członkowskich, regionów i grup społecznych.
