Kolejowe przewozy towarowe w stagnacji mimo wzrostów w przewozach pasażerskich

W odróżnieniu od pasażerskich przewozów kolejowych, które notują rekordowe wyniki (407,5 mln przewiezionych pasażerów w 2024 r. przy wzroście o 8,8 proc. r/r, co stanowi najwyższy wynik w XXI w.), kolejowe przewozy towarowe w Polsce pozostają w stagnacji, z niewielkim trendem spadkowym. 

Jak poinformował Krzysztof Krawiec w Tygodniku Gospodarczym Polskiego Instytutu Ekonomicznego nr 31/2025, w 2024 r. w Polsce przewieziono koleją 223,5 mln t towarów, co oznacza spadek o 3,5 proc. względem roku poprzedniego. W tym samym okresie o 2,5 proc. zmniejszyła się także wartość pracy eksploatacyjnej (84,4 mln pociągokilometrów), a praca przewozowa zmalała o 5,4 proc., do poziomu 58,3 mld tonokilometrów. 

Według eksperta spadek odnotowano również w średniej odległości przewozu 1 t ładunku – wyniosła ona 260,7 km, co oznacza spadek o 2 proc. r/r. Na tle innych państw Unii Europejskiej wartość pracy przewozowej w Polsce pozostaje jednak wysoka. Według Eurostatu, w 2023 r. w Polsce wykonano 60 mld tonokilometrów pracy przewozowej, przy 125 mld tonokilometrów w Niemczech i 29 mld tonokilometrów we Francji.

- Ponad 70 proc. masy przewożonych towarów w 2024 r. w Polsce stanowiły produkty górnictwa i surowce energetyczne: węgiel kamienny i brunatny, koks, brykiety, ropa naftowa wraz z produktami jej rafinacji, gaz ziemny, rudy metali oraz inne produkty górnictwa i kopalnictwa – pisze dalej Krawiec. - Ich udział w całkowitych przewozach towarowych jednak maleje: w 2024 r. wynosił 70,7 proc. według masy przewiezionych towarów i 66 proc. według wielkości pracy przewozowej, podczas gdy w 2021 r. wartości te wynosiły odpowiednio 74 proc. i 68,5 proc.

Jak wskazuje Urząd Transportu Kolejowego, na spadek masy przewiezionych towarów, utrzymanie wysokiej średniej odległości przewozu towarów koleją oraz zmianę struktury rodzajowej przewożonych produktów miał wpływ zakaz importu i eksportu do Rosji oraz tranzyt ładunków koleją do i z Ukrainy. Do innych czynników wpływających na wyniki osiągnięte przez towarowy transport kolejowy w Polsce można zaliczyć niską prędkość handlową pociągów towarowych (w 2024 r. wynosiła 20,5 km/h lub 30,7 km/h, w zależności od metody liczenia) oraz problemy z punktualnością i niezawodnością usług.

- Polski rynek kolejowych przewozów towarowych cechuje się większym rozdrobnieniem oraz inną specyfiką niż rynek przewozów pasażerskich. W 2024 r. działalność prowadziło 118 przewoźników towarowych, z czego 94 wykazało przewóz ładunków. Dla porównania, w tym samym roku na rynku pasażerskich przewozów kolejowych (normalnotorowych) funkcjonowało 24 przewoźników. Kolejowy transport towarów ma w Polsce charakter komercyjny, podczas gdy przewozy pasażerskie funkcjonują w dużej mierze na podstawie umów o świadczenie usług publicznych – stwierdza na zakończenie Krzysztof Krawiec.