Szara strefa tytoniowa w Polsce konsekwentnie spada, a w ub.r. osiągnęła historycznie niski poziom 4,2 proc. - wynika z raportu KPMG. Jak podkreślono, Polska jest jednym z liderów walki z przestępczością tytoniową w UE, jednocześnie rośnie u nas konsumpcja papierosów z legalnej dystrybucji.
KPMG od 2017 r. publikuje raporty dotyczące konsumpcji papierosów pochodzących z nielegalnych źródeł w Europie. W tegorocznym wydaniu raportu poza państwami UE, Szwajcarią, Wielką Brytanią i Norwegią, po raz pierwszy znalazły się też dwa kraje kandydujące do Wspólnoty: Ukraina i Mołdawia.
Według raportu, średnio co dwunasty papieros (8,2 proc.) w Unii Europejskiej pochodzi z nielegalnych źródeł. W ub.r. w UE wypalono 35,8 mld sztuk papierosów z czarnego rynku. Jak skomentowano, konsumpcja nielegalnych papierosów w Europie rośnie od kilku lat. Konsumenci, mierzący się z wysoką inflacją i szybkim wzrostem obciążeń akcyzowych na swoich rynkach, sięgają po papierosy z czarnego rynku.
Najwyższy poziom konsumpcji nielegalnych papierosów odnotowano we Francji (32 proc.), Irlandii (24 proc.) i Grecji (21 proc.). Tuż za unijną trójką państw najwyższą szarą strefę tytoniową mają Wielka Brytania (21 proc.) oraz Ukraina (19,9 proc.).
Badacze KPMG zwrócili uwagę na alarmująco wysoki poziom nielegalnej produkcji papierosów na terenie samej Unii Europejskiej, głównie w najzamożniejszych państwach Zachodu. Zorganizowane grupy przestępcze, wykorzystując słabość lokalnych służb i brak odpowiedniego podejścia władz w zachęcaniu palaczy do rzucenia papierosów, stawiają na podróbki „made in the EU”.
W dwóch państwach UE - zgodnie z raportem - odnotowano w 2022 r. historycznie niski poziom szarej strefy tytoniowej. Pierwszym z nich jest Polska (4,2 proc., spadek o 0,7 pkt proc. rdr), a drugim Rumunia (6,4 proc.). Jak wskazano, obydwa kraje prowadzą zdecydowaną walkę z przestępczością tytoniową i stosują zbalansowane regulacje akcyzowe na wyroby tytoniowe.
KPMG szacuje, że szara strefa tytoniowa uszczupliła w ub.r. budżety państw UE łącznie o ok. 11,3 mld euro, co wynika z utraconych wpływów z tytułu niezapłaconych podatków. Wynik jest o 0,9 mld euro wyższy niż rok wcześniej. Sama Francja, która odpowiada za 47 proc. unijnej konsumpcji papierosów z czarnego rynku, utraciła w ub. roku z tego tytułu ok. 7,25 mld euro.
Straty polskiego budżetu wynikające z działalności papierosowego podziemia oszacowano na 0,23 mld euro.
W raporcie KPMG została uwzględniona też Ukraina. W ub.r. odnotowano w tym kraju załamanie legalnej sprzedaży papierosów, kosztem wyraźnego wzrostu szarej strefy tytoniowej.
W 2022 r. na ukraińskim rynku sprzedano 29,57 mld sztuk papierosów pochodzących z legalnych źródeł, o 19,3 proc. mniej niż rok wcześniej. O 7,35 mld sztuk wzrosła natomiast konsumpcja papierosów z szarej strefy, która sięga już prawie 20 proc. ukraińskiego rynku tytoniowego. Statystycznie co piąty papieros wypalany w Ukrainie pochodzi więc z nielegalnych źródeł - zaznaczono.
Wskazano, że jednym z czynników, które doprowadziły do rozrostu szarej strefy tytoniowej w Ukrainie, poza trwającą od lutego 2022 r. wojną z Rosją, okazała się polityka fiskalna ukraińskiego rządu. W 2018 r. rząd w Kijowie przyjął 7-letni plan skokowych podwyżek akcyzy na wyroby tytoniowe – o 20 proc. rok do roku. Celem było szybkie osiągnięcie unijnego minimum akcyzowego. Efekt okazał się odwrotny od zamierzonego: szara strefa tytoniowa w tym kraju zaczęła rosnąć z poziomu 2 proc. w 2017 r., do 9,9 proc. w 2020 r., 17,2 proc. w 2021 r. i 19,1 proc. w 2022 r. Według raportu tylko w 2022 r. ukraiński budżet z powodu szarej strefy tytoniowej utracił 636 mln euro.
Raport dokumentuje nie tylko rosnącą skalę szarej strefy tytoniowej w UE, lecz także utrzymujący się spadkowy trend konsumpcji papierosów w Europie. Polska pozostaje jednym z niewielu państw, w których konsumpcja papierosów rośnie. W 2022 r., według szacunków KPMG, Polacy wypalili 43,95 mld sztuk papierosów z legalnej dystrybucji (o 4,77 proc. więcej w porównaniu do 2021 r.).
Raport KPMG powstał na zlecenie Philip Morris Products S.A.
