Ekwiwalent pieniężny za koszty energii i dostępu do sieci podczas pracy zdalnej; możliwość pracowania z domu na stałe czy umożliwienie pracy zdalnej na wniosek pracownika - przewiduje projekt ustawy opublikowany na stronach Rządowego Centrum Legislacji.
Chodzi o projekt nowelizacji Kodeksu pracy, ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych oraz ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, za którego opracowanie odpowiada Ministerstwo Rozwoju, Pracy i Technologii.
Celem projektu jest wprowadzenie do Kodeksu pracy rozwiązań umożliwiających wykonywanie pracy w formie pracy zdalnej. "Dzięki wprowadzeniu do Kodeksu pracy regulacji dotyczącej pracy zdalnej, pracodawcy oraz pracownicy będą mogli korzystać z pracy zdalnej na stałe. Jednocześnie zostaną zapewnione odpowiednie gwarancje bezpieczeństwa i ochrony pracownika wykonującego pracę zdalną" - wyjaśniło MRPiT.
Główne regulacje zawarte w projekcie dotyczą m.in. wprowadzenia definicji pracy zdalnej - "pracą zdalną będzie praca polegająca na wykonywaniu pracy całkowicie lub częściowo w miejscu wskazanym przez pracownika i uzgodnionym z pracodawcą, w tym w miejscu zamieszkania pracownika, w szczególności z wykorzystaniem środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość". Jak tłumaczy MRPiT, możliwa będzie zatem zarówno całkowita, jak i hybrydowa praca zdalna – stosownie do potrzeb i uzgodnień pracownika i pracodawcy.
Inne rozwiązanie polega na tym, by praca zdalna mogła być uzgodniona przy zawieraniu umowy o pracę albo w trakcie zatrudnienia; w drugim przypadku do zmiany umowy o pracę – w zakresie miejsca wykonywania pracy – nie będzie wymagana forma pisemna.
Zgodnie z projektem praca zdalna będzie mogła być wykonywana również na polecenie pracodawcy w szczególnych przypadkach - m.in. obowiązywania stanu nadzwyczajnego, stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii oraz w okresie 3 miesięcy po ich odwołaniu. Przewiduje się ją też w wypadku, gdy będzie to niezbędne ze względu na obowiązek pracodawcy zapewnienia pracownikowi "bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, o ile z przyczyn niezależnych od pracodawcy zapewnienie tych warunków w dotychczasowym miejscu pracy pracownika nie jest czasowo możliwe".
Polecenie to będzie wymagało odebrania od pracownika oświadczenia, że ma on warunki lokalowe i techniczne do wykonywania pracy zdalnej.
Ocena w tym zakresie będzie należeć wyłącznie do pracownika
Projekt ustawy określa ponadto krąg pracowników, których wniosek o wykonywanie pracy zdalnej będzie dla pracodawcy co do zasady wiążący. Są to: pracownicy wychowujący dziecko do ukończenia przez nie 4. roku życia, a także określeni w przepisach pracownicy - rodzice dzieci z niepełnosprawnością. Wykonywanie pracy zdalnej "będzie dopuszczalne na wniosek pracownika także w przypadku, gdy nie zostanie zawarte porozumienie albo nie zostanie wydany regulamin".
Projekt zawiera też zakaz wypowiedzenia pracownikowi umowy o pracę "z uwagi na odmowę lub zaprzestanie przez niego wykonywania pracy zdalnej oraz zakaz dyskryminacji pracownika wykonującego pracę zdalną".
W myśl projektowych przepisów pracodawca będzie ponadto zobowiązany m.in.: dostarczyć pracownikowi materiały i narzędzia pracy niezbędne do wykonywania pracy zdalnej, jak też pokryć koszty bezpośrednio związane z wykonywaniem pracy zdalnej - "przede wszystkim koszty związane z instalacją, serwisem, eksploatacją i konserwacją narzędzi pracy niezbędnych do wykonywania pracy zdalnej, a także koszty energii elektrycznej oraz dostępu do łączy telekomunikacyjnych". Wskazano też na konieczność zapewnienia pracownikowi pomocy technicznej i niezbędnego szkolenia "w zakresie obsługi narzędzi pracy niezbędnych do wykonywania pracy zdalnej".
Proponuje się też, by pracownik wykonujący pracę zdalną miał zapewnioną możliwość przebywania na terenie zakładu pracy, kontaktowania się z innymi pracownikami oraz korzystania z pomieszczeń i urządzeń pracodawcy, z zakładowych obiektów socjalnych i prowadzonej działalności socjalnej – na zasadach przyjętych dla ogółu pracowników.
Projekt wprowadza również zmianę dla pracodawców dającą możliwość – w przypadku wykonywania pracy zdalnej – aby wszystkie wnioski pracownika, dla których przepisy kodeksu wymagają formy pisemnej, np. wnioski o udzielenie czasu wolnego od pracy w zamian za pracę nadliczbową, mogły być składane w postaci papierowej lub elektronicznej, zatem także drogą mailową.
Jednocześnie na wniosek pracownika praca zdalna będzie mogła być wykonywana także w sposób okazjonalny (w wymiarze 12 dni w roku kalendarzowym). Projekt ustawy określa też minimalną treść porozumienia z zakładową organizacją związkową, regulaminu, porozumienia z pracownikiem lub polecenia pracy zdalnej.
Jak przypomniano, obecnie podstawą do świadczenia pracy z domu są przepisy tzw. ustawy covidowej z marca 2020 r. Zgodnie z nimi przedsiębiorcy mogą kierować pracowników do pracy zdalnej w okresie obowiązywania stanu epidemicznego lub stanu epidemii oraz do trzech miesięcy po ich odwołaniu, jest to zatem rozwiązanie tymczasowe.
Dodano, że projekt ustawy "służy realizacji postulatów pracowników i organizacji pracodawców", aby pracę zdalną wprowadzić jako rozwiązanie stałe - Kodeksu pracy. Zwrócono uwagę, że obowiązujące przepisy Kodeksu pracy przewidują możliwość świadczenia pracy poza zakładem pracy w formie telepracy, "jednak w sposób mniej elastyczny" niż zakłada projekt. W projekcie zaproponowano zatem, aby nowe regulacje ws. pracy zdalnej zastąpiły obecne przepisy Kodeksu pracy dot. telepracy.
W Ocenie Skutków Regulacji przywołano badania Polskiego Instytutu Ekonomicznego, z których wynika, iż w pandemii 10 proc. dużych firm wdrożyło systemy do zarządzania pracą zdalną, nie korzystając z nich wcześniej; po pandemii 27 proc. dużych firm zamierza korzystać z systemów do zarządzania i monitorowania pracy zdalnej.
Zwrócono jednocześnie uwagę, że w rzeczywistości praca zdalna dotyczy wycinka rynku pracy w Polsce – przede wszystkim osób wykonujących pracę przy komputerach, w sektorze usług, w miejscach pracy z dużym wykorzystaniem technologii cyfrowych (cyfrowy obieg dokumentów, korespondencja e-mailowej itd.) i nie będzie mogła być zastosowana we wszystkich branżach w takim samym stopniu.
Jak stwierdzono, wprowadzenie projektowanej ustawy "spowoduje konieczność przekształcenia dotychczasowej formy wykonywania pracy jako telepracy na pracę zdalną". Autorzy przepisów podkreślają pozytywny wpływ ustawy na rynek pracy, dzięki ułatwieniu podjęcia pracy m.in. przez osoby: wykluczone komunikacyjnie, niepełnosprawne, sprawujące opiekę nad niesamodzielnymi członkami rodziny.
Z danych Eurostatu za 2019 r. wynika, że w Polsce niecałe 15 proc. osób pracowało zdalnie stale lub czasami i jest to wartość zbliżona do unijnej średniej. Największy odsetek osób pracujących zdalnie stale lub czasami wśród krajów UE występuje w Szwecji i Holandii (ok. 37 proc.), Luksemburgu (ok. 33 proc.) i Finlandii (32 proc.).
