Międzynarodowe korporacje, wykorzystując luki systemów podatkowych, raportują swoje zyski w jurysdykcjach o niższych lub zerowych stawkach podatku CIT. Tym sposobem nie dokładają się do budżetów państw, w których w rzeczywistości prowadzą swoją działalność i z których infrastruktury korzystają.
Najnowsza edycja raportu State of Tax Justice wskazuje, że roczne straty w wyniku różnych rodzajów transgranicznego unikania opodatkowania wynoszą 480 mld USD rocznie. W tej kwocie ponad 300 mld USD to utracone wpływy z podatku od osób prawnych, z kolei ponad 170 mld USD wynika z unikania opodatkowania przez osoby fizyczne. Inne szacunki wskazują nawet na 600 mld USD strat podatkowych rocznie – poinformował Tygodnik Gospodarczy PIE, nr 35/2023.
Główna odpowiedzialność za straty podatkowe z tego tytułu spoczywa na państwach rozwiniętych. Wielka Brytania, wraz ze swoimi terytoriami zamorskimi (Kajmany, Brytyjskie Wyspy Dziewicze, wyspa Jersey i inne), odpowiada za 24 proc. światowych strat podatku CIT. Razem z Holandią, Luksemburgiem i Szwajcarią przyczynia się do ponad 50 proc. strat, podczas gdy wszystkie państwa OECD już do 77 proc. Niektóre z nich, np. Luksemburg, umożliwiają unikanie płacenia podatków od dywidend lub od dochodów z własności intelektualnej, inne, np. Szwajcaria, cechują się niską transparentnością i niechęcią do współpracy z zagranicznymi organami podatkowymi. Jednak często ich rola w unikaniu opodatkowania polega na możliwości łatwego transferowania zysków do raju podatkowego poza Europą, np. na Kajmany, na których firmy zwolnione są z podatku od osób prawnych czy zysków kapitałowych.
Państwa Unii Europejskiej tracą rocznie 128 mld USD, jednocześnie przyczyniając się do kolejnych 142 mld USD strat, w tym strat innych państw UE. Jak wskazuje raport PIE z 2020 r., 80 proc. dochodów z CIT utraconych przez państwa członkowskie Unii jest wynikiem sztucznego transferowania zysków do innych państw członkowskich UE. Ten sam raport szacuje, że Niemcy straciły w ten sposób 30 proc. należnych im dochodów podatkowych z tytułu podatku CIT w 2016 r.; nowsze publikacje wskazują na dalsze postępowanie tego zjawiska.
Nominalnie największe straty ponoszą kraje rozwinięte, ale w stosunku do wielkości ich gospodarek najbardziej poszkodowane są kraje rozwijające się. Jak pokazuje raport Tax Justice Network, straty państw rozwiniętych w wyniku transgranicznego unikania opodatkowania stanowią równowartość 9 proc. ich wydatków na ochronę zdrowia, a w przypadku państw o niskim dochodzie aż 56 proc.
Nic więc dziwnego, że najnowszą inicjatywę na rzecz ukrócenia tego typu praktyk na forum międzynarodowym podjęła Nigeria, wnioskując w 2022 r. o ustanowienie międzynarodowej konwencji podatkowej, która miałaby wypracować standardy dotyczące miejsca rozliczania podatków przez korporacje, opierające się na miejscu rzeczywistego osiągania zysku – stwierdził na zakończenie Tygodnik Gospodarczy PIE.
