Podatek Belki to potoczna nazwa podatku od dochodów kapitałowych. Został wprowadzony w 2002 roku i nazwany od nazwiska ministra finansów Marka Belki. Obejmuje odsetki od depozytów oraz innych inwestycji kapitałowych. Jak uniknąć podatku Belki? Na rynku są produkty finansowe, które pozwalają w legalny sposób uniknąć podatku od zysków kapitałowych. Taką możliwość oferują przede wszystkim produkty emerytalne oferowane w ramach III filaru emerytalnego: IKE, IKZE, PPE i PPK.
Podatek Belki to zryczałtowany podatek dochodowy od zysków kapitałowych pobierany od osób fizycznych. Początkowo obejmował wyłącznie odsetki od depozytów i lokat bankowych. Od 2004 roku objęto nim także wszelkie dochody związane z inwestycjami kapitałowymi.
Kornel Maliszewski z portalu Czerwona Skarbonka podkreśla, że Polacy nie przepadają za tym podatkiem. "Na początku września 2022 roku zostały udostępnione wyniki sondażu przeprowadzonego przez UCE Research i SYNO Poland. Według nich Polacy są przeciwnikami podatku Belki, bo aż 67,5% osób objętych badaniem opowiedziało się za likwidacją tej daniny. 9,2% respondentów chciało z kolei utrzymania status quo, 19,3% nie miało zdania w tej kwestii, a 4% ankietowanych opowiedziało się za czasowym zawieszeniem podatku" - pisze.
Przychody, od których trzeba odprowadzić podatek Belki, są wymienione w art. 17 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Zyski kapitałowe to m.in.:
- odsetki od pożyczek,
- odsetki od wkładów oszczędnościowych i środków z konta oszczędnościowego,
- dywidendy i inne przychody z tytułu udziału w zyskach osób prawnych,
- przychody z tytułu udziału w funduszach kapitałowych (w tym w funduszach inwestycyjnych)
- przychody z odpłatnego zbycia udziałów (akcji), udziałów w spółdzielni oraz papierów wartościowych, realizacji praw wynikających z papierów wartościowych
- przychody z odpłatnego zbycia prawa poboru
- przychody członków pracowniczych funduszy emerytalnych z tytułu przeniesienia akcji złożonych na rachunkach ilościowych do aktywów tych funduszy
- przychody z odpłatnego zbycia pochodnych instrumentów finansowych oraz z realizacji praw z nich wynikających
- przychody z odpłatnego zbycia waluty wirtualnej.
Ile wynosi podatek Belki?
Stawka podatku od dochodów kapitałowych wynosi 19%. Podatek jest pobierany od osób fizycznych wyłącznie od zysków kapitałowych. Liczy się go w bardzo prosty sposób: 19% x kwota przychodów lub zysków kapitałowych (odsetki, kupony, dywidendy itp.). Wysokość naliczonego podatku Belki należy zaokrąglać w górę. Podatek Belki jest pobierany każdorazowo po wypracowaniu zysku, w przypadku lokat po każdej kapitalizacji.
Przykład: Lokata 10 tys. zł oprocentowana na 5,0% w skali roku, po 12 miesiącach przynosi odsetki (zysk kapitałowy) w wysokości 500 zł. To od tej kwoty bank zapłaci podatek Belki w wysokości 19%*500 zł = 95 zł. Posiadacz lokaty otrzyma więc 405 zł odsetek.
Liczby robią większe wrażenie przy oszczędzaniu w dłuższym terminie. Przykładowo, regularna inwestycja 500 zł miesięcznie w fundusz inwestycyjny, przy założeniu średniego zysku 5,0% w skali roku, po 30 latach przyniesie niemal 418 tys. zł. Na tę kwotę składa się 180 tys. zł z tytułu wpłat i 238 tys. zł szacowanego zysku. Podatek od zysku w tym przypadku wyniesie ponad 45 tys. zł (19% od 238 tys. zł).
Jak rozliczyć podatek Belki?
W większości przypadków podatek Belki jest rozliczany bez udziału podatnika. Jest odprowadzany automatycznie przez bank czy instytucję finansową. W tych przypadkach nie wymaga się składania żadnych deklaracji podatkowych. W kilku przypadkach wymaga się jednak samodzielnego rozliczenia się z fiskusem. Trzeba wtedy złożyć roczne zeznanie podatkowe (do ok. 30 kwietnia następnego roku) i zapłacić należny podatek (patrz niżej).
Podatek od zysków z lokaty bankowej czy kont oszczędnościowych jest pobierany w momencie zakończenia lokaty, od wypracowanych odsetek. Płatnikiem podatku Belki jest bank.
Podatek Belki od zysków z obligacji skarbowych oszczędnościowych jest pobierany podobnie jak w przypadku lokat. Na zakończenie oszczędzania na konto wpływa kwota pomniejszona o podatek. Nie trzeba więc w tym przypadku wykazywać zysków z tytułu odsetek lub dyskonta w PIT, ani samodzielnie odprowadzać podatku Belki. W przypadku obligacji z kapitalizacją odsetek (10-letnich EDO, 6-letnich ROS i 12-letnich ROD) podatek jest odroczony do czasu wypłaty pełnych środków, czyli momentu, gdy kwota zakupu z odsetkami trafi na konto. Dzięki temu w kolejnych latach pracuje cały pierwotnie wpłacony kapitał oraz odsetki wypracowane w poprzednich latach, poprawiając ostateczny wynik, w przypadku obligacji wypłacających odsetki częściej, np. 4-letnich obligacji detalicznych COI – podatek od odsetek jest pobierany co rok, czyli w momencie wypłaty odsetek, gdy obligacje były zakupione z dyskontem, podatek Belki płaci się także od jego wartości, w przypadku dochodów kapitałowych z tytułu odsetek od papierów wartościowych emitowanych przez Skarb Państwa w części odpowiadającej kwocie odsetek zapłaconych przy nabyciu tych papierów wartościowych od emitenta nie trzeba płacić podatku Belki. Podatek płaci się jedynie od tych odsetek, które narosły od momentu zakupu. W przypadku przedterminowego wykupu obligacji podatek zapłacimy proporcjonalnie do narosłych odsetek pomniejszonych o koszty wykupu (1 zł od sztuki w przypadku papierów dwu- i czteroletnich, 2 zł przy dziesięcioletnich). W przypadku obligacji skarbowych notowanych na GPW inwestor musi samodzielnie rozliczyć dochód w zeznaniu rocznym PIT-38 w następnym roku kalendarzowym. Do kosztów można wliczyć także prowizje maklerskie. Informację o zyskach lub stratach ze sprzedaży papierów wartościowych w danym roku podatkowym otrzymujemy od biura maklerskiego (PIT 8C). Podatek Belki od dywidendy otrzymanej od spółki także jest pobierany w momencie wypłaty. Podatek nalicza i odprowadza spółka dzieląca się zyskiem. Na konto akcjonariusza trafia już kwota dywidendy pomniejszona o podatek.
Podatek Belki z funduszy inwestycyjnych
Podatek Belki od zysków z funduszy inwestycyjnych jest pobierany w momencie umorzenia jednostek uczestnictwa i tylko w przypadku osiągnięcia zysku. Podatek od zysków kapitałowych nalicza i odprowadza TFI. Zysk z funduszy jest automatycznie pomniejszony o podatek.
Podatek od dochodów kapitałowych nie jest naliczany w przypadku przenoszenia oszczędności pomiędzy subfunduszami w ramach tego samego funduszu parasolowego (czyli zamiany jednostek uczestnictwa). W tym przypadku podatek jest pobierany dopiero w momencie wyjścia z inwestycji.
W przypadku konwersji, czyli przenoszenia środków pomiędzy różnymi subfunduszami innych funduszach parasolowych, ale w ramach tego samego TFI, podatek Belki zostanie naliczony od zysku przy przejściu z jednego parasola do drugiego. Jest to traktowane jako wyjście z inwestycji.
W przypadku funduszy luksemburskich trzeba rozliczyć podatek samodzielnie. Instytucje co do zaady nie dostarczają informacji analogicznej do PIT 8-C, znanej uczestnikom rynku papierów wartościowych.
Podatek Belki od zysków giełdowych
Podatek Belki od zysków osiąganych z instrumentów notowanych na giełdzie (sprzedaż akcji, ETF-ów, handel kontraktami) wymaga samodzielnego rozliczania podatku. Podatek rozlicza się w następnym roku kalendarzowym łącznie ze wszystkich zysków wypracowanych na giełdzie na formularzu PIT-38.
Roczne zeznanie podatkowe trzeba złożyć do ok. 30 kwietnia następnego roku. W tym terminie trzeba też zapłacić należny podatek.
Zazwyczaj PIT-38 wypełnia się, wpisując odpowiednie dane z formularzy PIT-8c, które po zakończeniu roku (do końca lutego) przesyłają domy maklerskie. W przypadku posiadania kilku rachunków, na których wystąpił obrót w danym roku podatkowym, podatnik otrzymuje kilka deklaracji PIT-8C. Wszystkie rozlicza się w jednej deklaracji PIT-38.
Ponieważ PIT-8c może zawierać błędy, trzeba samemu sprawdzić wyliczenia, bo to na podatniku ciąży obowiązek prawidłowego wypełnienia deklaracji PIT-38.
PIT 38 trzeba wypełnić także, gdy poniesie się stratę. Poniesioną stratę można w kolejnych latach uwzględnić w zeznaniach podatkowych, zmniejszając wysokość podatku Belki, jeśli osiągnie się zysk. Jest to kompensacja zysków i strat.
W przypadku podatku Belki nie obowiązuje możliwość wspólnego rozliczenia z małżonkiem.
Kompensacja zysków i strat
Podatnicy, którzy ponieśli stratę, mogą ją rozliczyć przez pięć kolejnych lat kalendarzowych – o ile w tym okresie wypracują zyski kapitałowe. O poniesioną stratę można obniżyć wysokość dochodu uzyskanego z tego samego źródła przychodów.
Skompensować można jedynie straty poniesione z przychodów podlegających opodatkowaniu z tytułu odpłatnego zbycia:
- papierów wartościowych,
- pożyczonych papierów wartościowych,
- instrumentów pochodnych oraz z realizacji praw z nich wynikających,
- udziałów w spółkach mających osobowość prawną,
- z tytułu objęcia udziałów (akcji) albo wkładów w spółdzielniach w zamian za wkład niepieniężny w innej postaci niż przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część.
Na rozliczenie straty mamy pięć kolejnych lat podatkowych (po poniesieniu straty), przy czym kwota obniżenia w którymkolwiek z tych lat nie może przekroczyć 50% wysokości tej straty. Można także jednorazowo obniżyć dochód uzyskany z tego źródła w jednym z najbliższych kolejno po sobie następujących pięciu lat podatkowych o kwotę nieprzekraczającą 5 mln zł. Pozostała kwota podlega rozliczeniu w pozostałych latach, z tym że kwota obniżenia w którymkolwiek z tych lat nie może przekroczyć 50% wysokości tej straty.
Obecnie trwają prace nad włączeniem do systemu kompensacji zysków i strat funduszy inwestycyjnych.
Jak uniknąć podatku Belki?
Na rynku są produkty finansowe, które pozwalają w legalny sposób uniknąć podatku od zysków kapitałowych. Taką możliwość oferują przede wszystkim produkty emerytalne oferowane w ramach III filaru emerytalnego: IKE, IKZE, PPE i PPK.
IKE oraz IKZE to produkty służące oszczędzaniu na emeryturę, na które sami wpłacamy oszczędności. Po spełnieniu odpowiednich warunków, w tym m.in. utrzymanie oszczędności do konkretnego wieku, uzyskane zyski nie będą obciążone podatkiem Belki. Nie oznacza to jednak, że pieniędzy nie możemy wypłacić wcześniej. Możemy, tylko trzeba wtedy zapłacić podatek od zysków kapitałowych.
IKE i IKZE to tak naprawdę wyodrębnione rachunki, które można założyć w ramach umowy m.in. z wybranym bankiem, TFI, czy domem maklerskim. Można posiadać równocześnie oba rozwiązania, zarówno IKE, jak i IKZE.
Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE) – warunkiem ulgi podatkowej jest dokonanie wpłat na konto w co najmniej 5 dowolnych latach kalendarzowych oraz wypłata oszczędności nie wcześniej niż w wieku 65 lat. IKZE daje dodatkowy benefit w postaci możliwości odliczenia wpłat od dochodu podatkowego. Na koniec inwestycji płaci się 10% zryczałtowanego podatku dochodowego od osób fizycznych zamiast podatku Belki.
Indywidualne Konto Emerytalne (IKE) – warunkiem ulgi podatkowej jest dokonanie wpłat na konto przez co najmniej 5 dowolnych lat kalendarzowych lub wpłaty co najmniej połowy wszystkich zgromadzonych pieniędzy nie później niż na 5 lat przed dniem złożenia wniosku o ich wypłatę oraz wypłata oszczędności po ukończeniu 60. roku życia (lub po 55. roku w przypadku uzyskania uprawnień emerytalnych).
Na podobnych zasadach z opodatkowania podatkiem Belki zwolnione są zyski z PPE i PPK. Są to produkty emerytalne, w których wpłaty wnosi także pracodawca.
Pracownicze Plany Kapitałowe (PPK) – warunkiem ulgi podatkowej jest utrzymanie oszczędności do 60. roku życia i wypłata maksymalnie 25% oszczędności jednorazowo. Pozostałą kwotę wypłaca się przez co najmniej 120 rat (10 lat). Ustawodawca dodał wyjątkowe warunki, gdy nie traci się ulgi, a wypłaca się środki wcześniej – z powodu poważnego zachorowania bądź przeznaczenia oszczędności na wkład własny do kredytu hipotecznego na zakup mieszkania.
Pracownicze Programy Emerytalne (PPE) – warunkiem ulgi podatkowej jest wypłata oszczędności po ukończeniu 60. roku życia lub po uzyskaniu wcześniejszego prawa do emerytury.
Kiedy wprowadzono podatek od zysków kapitałowych?
Podatek Belki (zryczałtowany podatek dochodowy od osób fizycznych) został wprowadzony w 2002 roku jako rozwiązanie tymczasowe. Wprowadził go Marek Belka, który był ministrem finansów w rządzie Leszka Millera, w celu łatania budżetu. Na początku stawka wynosiła 20% i dotyczyła jedynie odsetek od oszczędności zgromadzonych na depozytach bankowych. W 2004 roku podatkiem objęto także wszelkie dochody związane z inwestycjami kapitałowymi i obniżono stawkę do 19%.
Czy podatek Belki zostanie zniesiony – propozycje zmian
W 2022 r. Ministerstwo Finansów zapowiedziało zmiany w podatku Belki. Chodziło o wprowadzenie kwoty wolnej od podatku (dla zysków kapitałowych do 10 000 zł rocznie), a dla zysków powyżej tej kwoty – stawka podatku miałaby wzrosnąć do 20%. Aktualnie żadne prace legislacyjne w tym zakresie nie są prowadzone. Nie ma też planów zwolnienia z podatku Belki lokat oraz obligacji skarbu państwa.
