Szacuje się, że Polska będzie musiała płacić ok. 2 mld zł rocznie do unijnej kasy z tytułu wprowadzonego od stycznia 2021 r. na terenie UE podatku od nieprzetworzonego plastiku (tzw. plastic tax), który wynosi 800 euro za tonę tworzyw.
W analizie „Po co nam system depozytowy? Jakie wyzwania przed nami stoją?” opublikowanej przez Warsaw Enterprise Institute jej autorzy proponują zaprojektowanie skutecznego systemu depozytowego. Przybliżają w niej sprawdzony w innych krajach sposób na poprawę poziomu przetwórstwa odpadów.
Aby usprawnić proces recyklingu w Polsce, należy wdrożyć system depozytowy na opakowania jednorazowego użytku, na wzór rozwiązań stosowanych w innych krajach UE.
Założenie systemu jest proste: do ceny określonych produktów w jednorazowych opakowaniach (np. napojów, piwa) doliczana jest opłata depozytowa, którą konsumenci mogą później odzyskać, oddając puste opakowanie do automatu lub bezpośrednio u sprzedawcy.
Celem wdrożenia systemu depozytowego nie jest jedynie usprawnienie recyklingu w Polsce, ale również zapewnienie producentom dostępu do dobrych jakościowo i wytwarzanych lokalnie surowców wtórnych.
Warsaw Enterprise Institute wskazuje na kilka zasad, które musi uwzględnić skuteczny system depozytowy:
- Organizować i zarządzać systemem powinien jeden prywatny podmiot, reprezentujący producentów i detalistów (operator) i działający w formie non-for-profit - wyklucza to konkurencję między operatorami, która skutkować może optymalizacją stawek, zasad naliczania opłat czy zbierania opakowań. System musi być jak najprostszy oraz jednolity w skali kraju.
- System powinien być powszechny i obowiązkowy dla wprowadzających, którzy funkcjonowaliby w nim na równych zasadach - nowe obowiązki wynikające z wprowadzenia systemu, powinny dotyczyć wszystkich producentów wprowadzających produkty w opakowaniach objętych systemem. System nie może być ani państwowy publiczny. Operatorem powinna być niezależna organizacja stworzona przez producentów napojów w formule not-for-profit, powołana wyłącznie na potrzeby systemu.
- System powinien być oparty na przejrzystych zasadach finansowania - wyzwaniem dla systemu, zwłaszcza w początkowej fazie wdrażania będzie kwestia jego finansowania. Koszt zakupu powinien spoczywać na producentach, z zastrzeżeniem, że będą mogli określić wymogi, jakie placówka musi spełnić, by zainstalować w niej automat. Finansowanie systemu odbywać się powinno ze środków z tytułu niezwróconego depozytu oraz wartości sprzedanych surowców wtórnych.
- Musi uwzględniać strukturę i specyfikę handlu w Polsce oraz dużą liczbę małych sklepów - system powinien obejmować jak największą ilość placówek, gdyż brak recyklomatu w niektórych sklepach, może wpłynąć wydatnie na ich konkurencyjność.
- Sprzedawcy powinni mieć możliwość wyboru, która metoda zbiórki (manualna lub recyklomaty), najbardziej pasuje do ich modelu biznesowego - zapewni to możliwość partycypacji w systemie mniejszym palcówkom, które nie spełniałyby wymogów do zamontowania automatu.
