Innowacje są kluczem do rozwoju przedsiębiorstw, podnoszenia ich konkurencyjności na rynkach międzynarodowych. W programie Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki planujemy wzmocnić polskich przedsiębiorców w tym obszarze - mówi Grzegorz Puda, minister funduszy i polityki regionalnej
Z badań wynika, że większość Polaków pozytywnie ocenia wstąpienie Polski do Unii Europejskiej (UE) i korzyści z tego płynące. A jak ten bilans ocenia pan?
Oceniam go pozytywnie. Udało nam się zrobić wiele. Środki europejskie przekładają się bowiem na osiągnięcie wyższego tempa wzrostu gospodarczego. Wzmocniły naszą aktywność inwestycyjną oraz krajowy rynek pracy, a co za tym idzie pozwoliły na wzrost liczby zatrudnionych i podniesienie ich kwalifikacji. W poprzednich perspektywach wykorzystaliśmy i zainwestowaliśmy w Polsce olbrzymie środki unijne w drogi, w koleje, w infrastrukturę regionalną i tę realizowaną na szczeblu centralnym.
W latach 2014-2020 Unia Europejska przeznaczyła dla naszego kraju 82,5 mld euro. Na co głównie wydawaliśmy te środki?
Zakres interwencji wspieranych środkami unijnymi jest bardzo szeroki. Największa pula, ponad 23 mld euro, czyli prawie 30% środków, była przeznaczona na rozwój szeroko rozumianej infrastruktury transportowej, zarówno drogowej jak i kolejowej.
Drugi co do znaczenia obszar, to wspieranie przejścia na gospodarkę niskoemisyjną, na przykład odnawialne źródła energii, promowanie efektywności energetycznej czy też działania w zakresie jakości powietrza. Na ten cel przeznaczano prawie 10 mld euro. Podium zamykają: wsparcie konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw oraz obszar badań naukowych, rozwoju technologicznego i innowacji. Na każdy z dwóch ostatnich obszarów przeznaczono po ok. 7 mld euro.
Może pan podać przykłady programów, które okazały się skuteczne i odpowiadały na potrzeby lokalnych społeczności ?
Jeżeli chodzi o realizację w minionych latach programów, to na przykład program Rozwój Polski Wschodniej 2007-2013 i Polska Wschodnia 2014-2020 przebiegały zgodnie ze wspólnotowymi i krajowymi regulacjami prawnymi. Powstałe w ramach programów inwestycje, również te realizowane przez jednostki samorządu terytorialnego, dobrze służą lokalnym społecznościom i były dobrze oceniane przez kontrolerów, jak i ewaluatorów. Te same wysokie standardy będziemy stosować w realizacji nowego programu Fundusze Europejskie dla Polski Wschodniej 2021-2027.
Środki finansowe w ramach Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa (POPC) są wykorzystywane zgodnie z zapisami programu przyjętymi przez KE oraz przepisami prawa i wytycznymi w tym zakresie. Przeznaczyliśmy je na budowę sieci szerokopasmowych, które umożliwią dostęp obywateli do internetu oraz projekty z obszaru e-administracji, udostępniania informacji sektora publicznego i zbiorów cyfrowych nauki i kultury, rozwoju kompetencji cyfrowych społeczeństwa. W ramach instrumentu REACT-EU w POPC zrealizowano też działania w obszarze przeciwdziałania pandemii COVID-19. POPC to program krajowy, dlatego tylko część projektów jest skierowana do samorządów. Te, które tam trafiły, nie tylko nie stanowią dla samorządów niepotrzebnego obciążenia, ale rozwiązują istniejące problemy, np. wsparcie zdalnej edukacji i pracy jednostek samorządowych.
Można określić, ile pieniędzy z UE zostało przeznaczonych na rozwój infrastruktury w Polsce, co - zdaniem wielu ekspertów - przyczynia się do poprawy koniunktury w gospodarce?
Jak już wspomniałem wcześniej, największa pula, ponad 23 mld euro, czyli prawie 30% środków, była przeznaczona na rozwój szeroko rozumianej infrastruktury transportowej, zarówno drogowej jak i kolejowej. Na rozwój infrastruktury drogowej w Programie Rozwój Polski Wschodniej 2007-2013 przeznaczyliśmy 3,01 mld zł z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. W kolejnej perspektywie na lata 2014-2020 na rozwój infrastruktury drogowej przeznaczyliśmy 2,2 mld zł, zaś na infrastrukturę kolejową - 1,7 mld zł.
W programie Fundusze Europejskie dla Polski Wschodniej budżet zaplanowany na inwestycje w obszarze infrastruktury drogowej to 2,039 mld zł, a w ponadregionalnej infrastrukturze kolejowej to 3,2 mld zł. Dodatkowo w ramach programu Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko 2021-2027 w obszarze infrastruktury drogowej – transport miejski 2 mld euro i drogi – ponad 4,3 mld euro. Jeśli chodzi o infrastrukturę kolejową, to ponad 5,3 mld euro.
Które inwestycje finansowane ze środków UE najbardziej wpływają, pana zdaniem, na rozwój naszego kraju? Czy są to innowacje i wsparcie dla przedsiębiorstw, gdzie następuje obecnie największy wzrost wydatków? Czy też może Polska, podobnie jak kraje zachodnie, stawia na ochronę środowiska i energetykę?
Innowacje są kluczem do rozwoju przedsiębiorstw, podnoszenia ich konkurencyjności na rynkach międzynarodowych. W programie Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki planujemy wzmocnić polskich przedsiębiorców w tym obszarze. Zapewnić im środki na wprowadzanie w swoich firmach nowych rozwiązań technologicznych, cyfryzację, prowadzenie prac badawczo-rozwojowych. Współcześnie nie można mówić o innowacjach i rozwoju w oderwaniu od wyzwań środowiskowych, w tym wymogu niskoemisyjności i gospodarki o obiegu zamkniętym oraz globalnego trendu digitalizacji. W tym programie obszar ekologicznych technologii i cyfryzacji gospodarki wspieramy szczególnie.
Będziemy wzmacniać także współpracę między nauką a gospodarką. To kluczowa sprawa, aby świat nauki dostarczał na polski rynek coraz więcej rozwiązań przygotowywanych z myślą o realnych potrzebach gospodarki. Zależy nam na stworzeniu w Polsce klimatu przyjaznego dla rozwoju nowatorskich pomysłów opartych na współpracy świata nauki i biznesu. Mamy bardzo zdolnych inżynierów, naukowców. I to dla nas bardzo ważne, aby polskie innowacje wzmacniały bezpośrednio polską gospodarkę.
W programie Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko 2021-2027 w sektorze energetyki obok zmniejszenia emisyjności kluczowym wyzwaniem rozwojowym będzie zapewnienie gospodarce, instytucjom i obywatelom stabilnych i optymalnie dostosowanych do potrzeb dostaw energii, po akceptowalnej ekonomicznie cenie. Przewiduje się inwestycje w zakresie: efektywności energetycznej i zmniejszania gazów cieplarnianych, odnawialnych źródeł energii, inteligentnych sieci energetycznych oraz systemów magazynowania gazów.
Za wdrażanie Funduszy Europejskich w Polsce odpowiada Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej. To państwa zadaniem jest koordynowanie realizacji założeń wynikających z najważniejszego dokumentu opisującego, jak i na co w latach 2021-2027 będą przeznaczone Fundusze Europejskie – Umowy Partnerstwa. To duża odpowiedzialność. Stara się pan ją dzielić pomiędzy wiele instytucji, czy też resort wszystko bierze na swoje barki?
System zarządzania funduszami europejskimi w Polsce realizowany jest przez rząd i samorządowe władze wojewódzkie, które wspólnie działają na rzecz rozwoju specyficznych potencjałów poszczególnych regionów. W ostatniej perspektywie finansowej 2014-2020 i nowej na lata 2021-2027 w realizację polityki regionalnej włączane są również samorządy terytorialne na szczeblu lokalnym. Szeroki udział samorządów wojewódzkich i do pewnego stopnia również samorządów lokalnych w proces programowania i realizacji programów regionalnych sprawia, że pieniądze wydatkowane są na projekty najbardziej potrzebne z punktu widzenia danej społeczności.
Resort, którym kieruję, pełni istotną rolę koordynacyjną przy realizacji 16 programów regionalnych. Przed ich przyjęciem w nowej perspektywie na lata 2021-2027 podpisaliśmy kontrakty programowe indywidualnie z każdym zarządem województwa. Stanowią one ramy dla projektowania wsparcia w ramach każdego programu regionalnego. Kontrakt ten zawiera szereg warunków m. in. dotyczących przeznaczenia określonej puli środków na poszczególne rodzaje wsparcia np. innowacyjność i przedsiębiorczość, projekty środowiskowe, cele klimatyczne, projekty z zakresu włączenia społecznego czy wsparcia dla obszarów miejskich. Resort funduszy i polityki regionalnej będzie monitorować ich wypełnianie przez programy regionalne.
