Wagner, złoto i wojna – jak nielegalny handel kruszcem napędza konflikt na Ukrainie i destabilizuje świat
Grupa Wagnera, rosyjska prywatna firma wojskowa, od czasu inwazji na Ukrainę wygenerowała ponad 2,5 miliarda dolarów z nielegalnego wydobycia złota – wynika z raportu opublikowanego przez Światową Radę Złota (WGC). Pieniądze te mają zasilać rosyjską machinę wojenną - twierdzą autorzy opracowania, wskazując na ścisłe powiązania między nielegalnym handlem złotem a globalnymi zagrożeniami bezpieczeństwa.
Raport „Silence is Golden”, opublikowany 18 listopada, podkreśla, że ogromne zyski z nielegalnego wydobycia złota trafiają do Rosji, wspierając jej działania militarne na Ukrainie. Choć konflikt trwa już od miesięcy, brakuje zdecydowanych działań politycznych, by powstrzymać przepływ nielegalnych funduszy z Afryki do Rosji.
"Na polach bitew Ukrainy, gdzie walka o kontrolę nad terytorium toczy się o każdy skrawek, szczególnie uderza brak skoncentrowanej woli politycznej, by powstrzymać nielegalny przepływ zysków z eksploatacji zasobów złota w Afryce do rosyjskiej machiny wojennej"
– czytamy w raporcie WGC.
W obliczu narastającej potrzeby wsparcia Ukrainy, zarówno finansowego, jak i wojskowego, oraz zmęczenia darczyńców po obu stronach Atlantyku, raport wskazuje na strategiczne zaniedbanie w walce z tymi nielegalnymi przepływami finansowymi.
Złoto, najemnicy i przemoc
Wydobycie złota na małą i średnią skalę (ASGM), które stanowi około 20% światowej podaży tego kruszcu, jest kluczowym elementem tej szarej strefy gospodarczej. Choć ASGM zatrudnia miliony ludzi na całym świecie, często jest wykorzystywane przez sieci przestępcze, skorumpowanych urzędników i najemników. W rezultacie lokalne społeczności stają się podatne na przemoc i trudności ekonomiczne.
W gronie tych, którzy wykorzystują ASGM, znajduje się także Grupa Wagnera, prowadząca operacje wydobywcze w krajach takich jak Republika Środkowoafrykańska i Mali. Śmierć Jewgienija Prigożyna, przywódcy Wagnera, w katastrofie lotniczej w sierpniu 2023 roku, nie ograniczyła rosyjskiego rabunku zasobów naturalnych na całym świecie. Przeciwnie, Kreml wykorzystał tę sytuację, aby odzyskać kontrolę nad dochodowymi interesami.
Raporty o zbrodniach Wagnera
W 2023 roku brytyjska komisja ds. zagranicznych opublikowała raport „Guns for Gold: the Wagner Network exposed”, który dokumentuje "ścieżkę okrucieństw" we wszystkich miejscach, gdzie działała Grupa Wagnera. Działa ona "jak międzynarodowa mafia przestępcza, napędzająca korupcję i plądrująca zasoby naturalne"; jej bogactwo pochodzi głównie z Afryki.
Według raportu WGC, po śmierci Prigożyna Grupa Wagnera nie tylko nie ograniczyła swoich działań, ale wręcz rozszerza kontrolę nad zasobami naturalnymi w Mali. W lutym 2024 roku przejęła kontrolę nad kopalnią złota w Intahaka.
Handel złotem a światowe konflikty
Nielegalny handel złotem napędza konflikty nie tylko na Ukrainie, ale także w innych częściach świata. W Sudanie, gdzie trwa brutalna wojna domowa, obie walczące strony – Siły Zbrojne Sudanu i Siły Szybkiego Wsparcia – korzystają z sieci przemytniczych, by sprzedawać złoto i zdobywać fundusze na dalsze działania militarne. W raporcie WGC podkreślono, że Zjednoczone Emiraty Arabskie stanowią kluczowy punkt handlu złotem z Afryki, w tym z Sudanu, i są szczególnie odpowiedzialne za przemyt i pranie pieniędzy.
Wezwanie do globalnych działań
Raport Światowej Rady Złota wzywa do zdecydowanych działań na arenie międzynarodowej, w tym do ścigania osób zaangażowanych w nielegalny handel złotem, nakładania sankcji oraz zwiększenia przejrzystości w łańcuchach dostaw złota. Rządy są zachęcane do korzystania z narzędzi takich jak Ustawa Magnickiego oraz do integracji legalnego wydobycia ASGM z formalnymi gospodarkami.
Podkreślono również znaczenie wsparcia dla społeczności zajmujących się wydobyciem złota na małą skalę. Wprowadzenie ram prawnych dotyczących praw do ziemi, licencjonowania i opodatkowania tych działań mogłoby zmniejszyć opłacalność nielegalnych operacji.
