Przez wiele lat, począwszy od lat 90. ub. wieku, w Polsce systematycznie narastało zjawisko wykluczenia komunikacyjnego, którego przyczynami były m.in. likwidacja linii kolejowych przez rządy przed 2015 r., upadek PKS-ów oraz brak rządowego wsparcia samorządów w organizacji transportu zbiorowego.
W celu pomocy samorządom w realizacji ich ustawowego obowiązku ministerstwo infrastruktury (MI) przygotowało Fundusz rozwoju przewozów autobusowych o charakterze użyteczności publicznej (FRPA). FRPA jest pierwszym na tak dużą skalę narzędziem wsparcia finansowego jednostek samorządu terytorialnego będących organizatorami publicznego transportu zbiorowego. Funkcjonowanie Funduszu zostało zaplanowane w perspektywie wieloletniej. Począwszy od 2020 r. na wsparcie samorządów uruchamiających połączenia autobusowe gwarantujemy corocznie 800 mln zł. Dzięki temu powstają nowe linie komunikacyjne, a mieszkańcy przede wszystkim z mniejszych miejscowości mają możliwość dotarcia środkami transportu publicznego do pracy, szkół, placówek zdrowia i instytucji kultury.
Zwiększenie siatki połączeń autobusowych stwarza także możliwość znalezienia pracy w miejscowościach, do których dojazd był dotychczas utrudniony lub niemożliwy. Działania te skutecznie wpisują się w strategię walki z wykluczeniem komunikacyjnym.
MI z roku na rok obserwuje coraz większe zainteresowanie samorządów uruchamianiem połączeń z dofinansowaniem z FRPA. W 2019 r. dofinansowanych zostało 1228 linii komunikacyjnych kwotą 10 mln zł. W 2020 r. przewozy wykonywane były na 2834 liniach komunikacyjnych, które zostały dofinansowane kwotą 139 mln zł. W 2021 r. dopłatą z Funduszu objęto w skali kraju 4371 linii komunikacyjnych, a kwota dopłaty przekazana organizatorom wynosiła 358 mln zł. W 2022 r., dopłatą objęto 5705 linii komunikacyjnych, a wnioskowana przez organizatorów kwota dopłaty z Funduszu to ponad 631 mln zł.
W ramach przeprowadzonych do tej pory naborów na 2023 r. samorządy wnioskowały o uruchomienie 6 347 nowych linii komunikacyjnych w całym kraju. Na ten cel przeznaczymy 773 mln zł z FRPA.
– Po raz pierwszy od uruchomienia rządowego wsparcia dla samorządów, które przywracają połączenia autobusowe na terenie swoich gmin czy powiatów, mamy do czynienia z sytuacją, w której rozdysponowano 97 proc. zagwarantowanych na ten cel środków. Oznacza to, że władze lokalne nauczyły się korzystać z mechanizmu wsparcia, jaki opracowaliśmy. Staramy się też dostosowywać fundusz autobusowy do potrzeb samorządów, wsłuchujemy się w zgłaszane przez ich przedstawicieli propozycje. Dlatego podnieśliśmy wysokość dopłaty do 3 zł za każdy przejechany kilometr, a teraz wprowadzamy dopłaty do umów wieloletnich na organizację nowych tras. Dla organizatorów połączeń, a także może przede wszystkim dla mieszkańców, oznacza to większą stabilizację i przewidywalność – powiedział wiceminister infrastruktury Rafał Weber.
Dzięki działaniu FRPA autobusy docierają dzisiaj do 5135 miejscowości, które dotychczas były pozbawione połączeń tego typu, zamieszkiwanych przez blisko 2 mln osób. Najwięcej takich miejscowości jest w województwie mazowieckim (1122), warmińsko-mazurskim (871) oraz łódzkim (494).
– Dzięki rządowemu Funduszowi rozwoju przewozów autobusowych dzisiaj wykluczenie komunikacyjne dotyka 2 mln Polaków mniej niż jeszcze kilka lat temu. Takie są nasze wyliczenia dla samego transportu autobusowego – dodaje wiceminister infrastruktury Rafał Weber.
Jednym z najważniejszych działań na rzecz walki z wykluczeniem komunikacyjnym jest Program Kolej Plus, w ramach którego do realizacji zakwalifikowano 34 inwestycje zgłoszone przez samorządy 11 województw: 7 inwestycji w woj. śląskim, 5 w lubelskim oraz wielkopolskim, po 4 w małopolskim i mazowieckim, 3 dolnośląskim, 2 w łódzkim, po 1 w lubuskim, opolskim, podlaskim i świętokrzyskim. Projekty obejmują łącznie 34 wskazane przez wnioskodawców miasta powyżej 10 tys. mieszkańców, które nie mają obecnie pasażerskich połączeń kolejowych lub połączenia wymagają usprawnienia.
Dzięki realizacji Kolei Plus ok. 1,5 mln ich mieszkańców zyska lepszy dostęp do kolei pasażerskiej. Program jest wart 13,2 mld zł, w tym 11,2 mld zł stanowią środki budżetu państwa i ok. 2 mld środki jednostek samorządu terytorialnego. Program przyczyni się do eliminowania wykluczenia komunikacyjnego poprzez zapewnienie lepszego dostępu do najbardziej ekologicznego środka transportu zbiorowego - kolei.
Dostęp do połączeń komunikacyjnych poprawia się też dzięki inwestycjom z Rządowego programu budowy lub modernizacji przystanków kolejowych na lata 2021-2025. Zaplanowane zadania inwestycyjne umożliwią podróżnym dostęp do kolejowej komunikacji wojewódzkiej i międzywojewódzkiej. Na ten cel przeznaczono 1 mld zł w całej Polsce. Środki zostaną wykorzystane m.in. na wybudowanie lub zmodernizowanie przystanków kolejowych, a także sfinansowanie prac, związanych z dostępnością miejsc parkingowych dla pasażerów. W programie uwzględniono 185 lokalizacji na liście podstawowej.
– Przywracanie przez nasz rząd do ruchu linii kolejowych oraz budowa nowych przystanków w wykluczonych komunikacyjnie miejscowościach spowodowało, że już teraz skorzystać z tego środka transportu może ponad pół miliona Polaków więcej – dodał A. Bittel.
