Z najnowszego raportu Polskiego Instytutu Ekonomicznego „Polacy i Ukraińcy – wyzwania integracji uchodźców” wynika m. in., że w Polsce przebywa obecnie ok. 1 mln Ukraińców, którzy schronili się tu po inwazji Rosji na Ukrainę w lutym 2022 r. 80 proc. z nich uważa, że polskie społeczeństwo jest do nich dobrze nastawione.
Widać jednak, że pogląd Polaków na sytuację uchodźców ulega zmianie. Odsetek osób uważających, że ukraińscy uchodźcy to osoby potrzebujące pomocy, spadł od początku inwazji rosyjskiej z 84 proc. do 50 proc.
Według autorów raportu kluczowym warunkiem udanej polityki integracyjnej migrantów i uchodźców w państwie jest akceptacja ze strony społeczeństwa przyjmującego. Istnieje szereg narzędzi służących temu celowi, które powinny być jak najszerzej i jak najszybciej wdrożone w Polsce w związku z pojawieniem się uchodźców z Ukrainy.
Uchodźcy różnią się od innych migrantów w istotnych aspektach ze względu na wyjątkowe okoliczności, które zmusiły ich do opuszczenia swojego kraju (nierzadko w pośpiechu). W związku z tym wymagają oni większej pomocy w różnych sferach życia w państwie przyjmującym, w tym w sprawach formalno-prawnych czy pod względem informowania o ważnych przepisach, prawach i dostępnych dla nich zasobach.
Jednym z kluczowych obszarów, które powinny być brane pod uwagę w polityce integracji społeczności uchodźców, jest przeciwdziałanie dyskryminacji i szerzeniu się antyuchodźczych postaw i narracji w społeczeństwie przyjmującym.
Większość obywateli w państwach UE i szeroko pojętego Zachodu jest generalnie pozytywnie nastawiona do przyjmowania uchodźców z Ukrainy. Również sami ukraińscy uchodźcy odczuwają, że stosunek do nich w społeczeństwach krajów, które obecnie zamieszkują, jest ogółem pozytywny.
Uchodźcy, którzy trafili do Polski, otrzymali zróżnicowane wsparcie w różnych państwach europejskich.
Relatywnie rzadziej twierdzą, że otrzymali pomoc finansową, pomoc w zorganizowaniu miejsca zamieszkania czy w kwestii potrzebnych dokumentów.
Polacy są w większości wciąż pozytywnie nastawieni do uchodźców z Ukrainy. Większość Polaków nie obwinia ich o pogorszenie sytuacji ekonomicznej w kraju lub w swoim gospodarstwie domowym i nie ma problemu z życiem obok uchodźców czy z ich obecnością w przestrzeni publicznej, pracą w polskich firmach i instytucjach publicznych.
Jednocześnie większości Polaków zdarzyło się spotykać się z nieprzychylnymi opiniami na temat uchodźców z Ukrainy. Najczęściej słyszeli je od swoich znajomych i w miejscach pracy. Opinie te dotyczyły głównie nadużywania przywilejów przez uchodźców i ich roszczeniowej postawy.
Jak zwraca uwagę PIE, widoczne są jednak pewne zmiany w stosunku do uchodźców w 2022 r.: mniejszy odsetek respondentów uważa, że uchodźcy wytworzą wartość dodaną na polskim rynku pracy, że obcokrajowcy urozmaicają polską kulturę, czy też że priorytetem dla władz powinno być zapewnienie bezpieczeństwa i schronienia uchodźcom. Za to wzrósł odsetek osób uważających, że uchodźcy powinni dostawać świadczenia socjalne takie jak 500+. Wzrósł także odsetek osób, które spotykają się z nieprzychylnymi opiniami na temat Ukraińców.
Zmęczenie pomaganiem oraz tematem wojny i uchodźców jest zjawiskiem znanym w literaturze przedmiotu.
Nie zaskakują zatem pewne wzrosty zachowań antyukraińskich – które jednak wciąż są relatywnie rzadkie w polskim społeczeństwie. Dla prowadzenia skutecznej polityki wobec uchodźców kluczowe będzie monitorowanie dynamiki tego typu postaw i zapobieganie im z użyciem różnych narzędzi – konkludują autorzy raportu Polskiego Instytutu Ekonomicznego.
