Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców Adam Abramowicz w ramach współpracy z Rzecznikiem Praw Obywatelskich Marcinem Wiąckiem podjęli interwencję ws. regulacji dotyczących umorzenia należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne w Ministerstwie Rodziny i Polityki Społecznej.
Resort stwierdził, że prowadzone są analizy w zakresie zmiany przepisów dotyczących tego zagadnienia.
W ramach współpracy obu Rzeczników chodzi o problem umarzania składek w związku z poniesionymi stratami materialnymi w wyniku klęski żywiołowej lub innego nadzwyczajnego zdarzenia. A zatem w sytuacjach, gdy opłacanie należności z tytułu składek mogłoby pozbawić zobowiązanego możliwości dalszego prowadzenia działalności gospodarczej.
Zgodnie z ustawą z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: u.s.u.s.) należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne ubezpieczonych będących równocześnie płatnikami składek na te ubezpieczenia mogą być w uzasadnionych wypadkach umarzane pomimo braku ich całkowitej nieściągalności.
Przesłanki przedmiotowego umorzenia określone zostały w rozporządzeniu Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z 31 lipca 2003 r. ws. szczegółowych zasad umarzania należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne. ZUS może zatem umorzyć należności z tytułu składek, jeżeli zobowiązany wykaże, że ze względu na stan majątkowy i sytuację rodzinną nie jest w stanie opłacić tych należności, ponieważ pociągnęłoby to zbyt ciężkie skutki dla zobowiązanego i jego rodziny w sytuacji:
1) gdy opłacenie należności z tytułu składek pozbawiłoby zobowiązanego i jego rodzinę możliwości zaspokojenia niezbędnych potrzeb życiowych;
2) poniesienia strat materialnych w wyniku klęski żywiołowej lub innego nadzwyczajnego zdarzenia powodujących, że opłacenie należności z tytułu składek mogłoby pozbawić zobowiązanego możliwości dalszego prowadzenia działalności;
3) przewlekłej choroby zobowiązanego lub konieczności sprawowania opieki nad przewlekle chorym członkiem rodziny, pozbawiającej zobowiązanego możliwości uzyskiwania dochodu umożliwiającego opłacenie należności.
Mając na uwadze powyższe, RPO skierował pismo do Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej, wskazując, że rozporządzenie nie spełnia konstytucyjnego warunku jego wydania na podstawie upoważnienia ustawowego zawierającego wytyczne dotyczące treści aktu wykonawczego.
Zdaniem RPO bowiem ustawodawca w treści upoważnienia nie zawarł wskazówek dotyczących materii przekazanej do uregulowania w rozporządzeniu. Posłużył się ogólnym i nieprecyzyjne sformułowaniem wskazującym, że wydając rozporządzenie minister powinien uwzględnić przesłanki uzasadniające umorzenie, biorąc pod uwagę ważny interes osoby zobowiązanej do opłacenia należności oraz stan finansów ubezpieczeń społecznych.
RPO zwraca także uwagę, iż w rozporządzeniu sformułowano dodatkowe przesłanki umorzenia należności z tytułu składek, które nie zostały przewidziane w u.s.u.s.
Powoduje to możliwość postawienia zarzutu niezgodności rozporządzenia z ustawą.
MRiPS w odpowiedzi do RPO wskazało, iż nie podziela poglądu o braku prawidłowych wytycznych w delegacji ustawowej zawartej w art. 28 ust. 3b ustawy systemowej. Ponadto w opinii resortu przepis ten odpowiada standardom przewidzianym w Konstytucji oraz w Zasadach techniki prawodawczej, stanowiących załącznik do rozporządzenia premiera z 20 czerwca 2002 r.
Jednocześnie ministerstwo wskazało, że niezależnie od powyższego obecnie prowadzone są analizy w zakresie zmiany przepisów dotyczących umarzania należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne. Zaś przy przygotowaniu projektu aktu prawnego regulującego warunki umarzania należności ubezpieczonych będących równocześnie płatnikami składek na te ubezpieczenia, Ministerstwo weźmie pod uwagę treść wystąpienia RPO w tym zakresie.
