W ramach rewizji systemu EU ETS zakończonej w maju 2023 r. zmianom uległy zasady przyznawania darmowych uprawnień. Zgodnie z nowymi przepisami, ciepłownie w Polsce będą mogły otrzymać dodatkowe bezpłatne uprawnienia w wysokości 30 proc. poziomu referencyjnego (łącznie 60 proc. poziomu referencyjnego na okres 2026-2030). Jednym z warunków otrzymania bezpłatnych uprawnień jest złożenie planu neutralności klimatycznej przez przedsiębiorstwa do 1 maja 2024 r. – poinformowała Marcelina Pilszyk w Tygodniku Gospodarczym PIE, nr 15/2024.
Ekspertka zaznacza, że Polska jest czwartym krajem w UE pod względem długości sieci ciepłowniczych. W latach 2002-2022 długość sieci ciepłowniczych w Polsce wzrosła o 30,4 proc. osiągając długość 22,5 tys. km. 27 proc. nowo powstałych sieci ciepłowniczych w latach 2004-2022 zostało sfinansowanych z funduszy unijnych. Ciepłownictwo ma istotne znaczenie w walce z ubóstwem energetycznym. Według badań PIE, dostęp do sieci ciepłowniczej w 2023 r. aż 11-krotnie obniżał szansę palenia paliwami gorszej jakości, jak pył, miał, biomasa czy odpady.
W opinii Marceliny Pilszyk polskie ciepłownie od 2019 r. przynoszą straty. Spowodowana kryzysem strata za 2022 r. wyniosła 6,24 mld zł, co jest najgorszym wynikiem od 20 lat. Powodem mogły być wysokie ceny do uprawnień emisji CO2 oraz rekordowo wysokie ceny paliw kopalnych w 2022 r. Pod koniec lutego w 2022 r. po zbrojnej agresji Rosji na Ukrainę ceny węgla wzrosły ponad 5-krotnie osiągając wartość powyżej 350 EUR/t.
Z kolei w latach 2002-2022 zużycie paliw kopalnych do produkcji ciepła systemowego spadło o 25 proc., a użycie OZE wzrosło ponad 4 krotnie. W 2022 r. 66,2 proc. paliw zużywanych w źródłach ciepła stanowiły paliwa kopalne, 12,6 proc. OZE, 9,3 proc. paliwa gazowe, 6,5 proc. olej opałowy, a pozostałe paliwa 5,4 proc.
Zdaniem ekspertki mimo postępującej dekarbonizacji sektora ciepłowniczego w 2022 r., 34 proc. kosztów funkcjonowania ciepłowni stanowiły koszty uprawnień do emisji CO 2 – 35,57 mld zł. W 2022 r. średnia cena uprawnień na aukcjach EEX wynosiła 80,2 euro/t, a w 2023 r.
83,6 euro/t. Pod koniec 2023 r. cena uprawnień do emisji CO2 zaczęła gwałtownie maleć. W 2024 r. ceny uprawnień na aukcjach EEX spadły poniżej poziomu 60 euro/t, a pod koniec lutego osiągnęły wartość poniżej 50 euro/t. 8 kwietnia br. cena uprawnień wynosiła 58,41 euro/t.
Pilszyk podkreśla na zakończenie, iż niższe ceny uprawnień EU ETS oraz pula bezpłatnych uprawnień mogą stanowić istotne wsparcie dla utrzymania średniookresowej płynności i rentowności polskich ciepłowni. W styczniu 2024 r. ceny uprawnień były prawie o 30 proc. niższe r/r. Odwrócenie negatywnych trendów będzie wymagać jednak znacznie ambitniejszych działań i inwestycji. Według ekspertów, w perspektywie 2030 r. ceny uprawnień mogą wzrosnąć nawet do 120 euro/t. Polskie ciepłownie muszą zdecydowanie przyspieszyć proces dekarbonizacji. Dobrym punktem wyjścia w tym kontekście mogą być plany neutralności klimatycznej, które polskie ciepłownie będą składać do 1 maja 2024 r.
