W 2022 r. udział nielegalnych papierosów w rynku tytoniowym w Polsce wyniósł 5,35%. To najniższy wynik w historii badań Instytutu Doradztwa i Badania Rynku Almares na zlecenie wszystkich czterech międzynarodowych firm tytoniowych działających w Polsce.
Szara strefa tytoniowa w Polsce maleje konsekwentnie od 2015 r., gdy niemal co piąty (18,3%) papieros wypalany nad Wisłą pochodził z czarnego rynku. Dziś to zaledwie co dwudziesty.
Nawet podwyżki akcyzy na wyroby tytoniowe, które wprowadziła w ub. roku mapa akcyzowa, nie spowodowały wzrostu szarej strefy. Zyskał na nich za to budżet państwa. Według danych Ministerstwa Finansów w 2022 r. z tytułu akcyzy z wyrobów tytoniowych do budżetu trafiło 25,57 mld zł. Wpływy budżetowe były więc o 11% wyższe niż w 2021 r. (23,04 mld zł). Wiceminister finansów Artur Soboń wielokrotnie informował o polskiej mapie akcyzowej, czyli ścieżce stopniowego podnoszenia opodatkowania na wyroby alkoholowe i tytoniowe. Już pod koniec 2021 roku Polska przyjęła zaproponowaną przez ministra finansów mapę akcyzową. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, od stycznia 2022 r. akcyza na alkohole wzrosła o 10%, a minimalna stawka akcyzy na papierosy - ze 100% do 105%. Według założeń, do 2027 r. akcyza na alkohole będzie co roku wzrastać o 10%, a na papierosy, tytoń do palenia i nowatorskie wyroby tytoniowe - o 5%.
- Sposób wprowadzenia podwyżek w mapie akcyzowej naszym zdaniem nie był optymalny. Najbardziej poszkodowaną kategorią były wkłady tytoniowe do podgrzewania, które dostały 50% podwyżkę akcyzy, a papierosy 10%. Natomiast sam fakt istnienia 5-letniej mapy jest bezsprzecznie bardzo dobrym rozwiązaniem, bo gwarantuje długoterminową przewidywalność podatkową. Polska wytyczyła w ten sposób kierunek, którym potem poszły inne kraje UE. Pomaga to prowadzić biznes, kontrolować szarą strefę i zwiększać wpływy budżetowe. Równolegle jesteśmy europejskim liderem w zwalczaniu przestępczości tytoniowej, co wiąże się ze skutecznym działaniem Policji, Straży Granicznej i Krajowej Administracji Skarbowej, z którą ściśle współpracujemy nie tylko w ograniczaniu szarej strefy, lecz także w ramach Programu Współdziałania KAS - mówi Wojciech Niewierko, członek zarządu Philip Morris Polska i Kraje Bałtyckie ds. relacji zewnętrznych.
Wzrosła też legalna sprzedaż papierosów. Według danych przemysłu tytoniowego (Industry Data Exchange) w 2022 r. łączna sprzedaż papierosów nad Wisłą wyniosła 49,39 mld sztuk. To wzrost o 8,43% rok do roku, w porównaniu do 45,55 mld sztuk w 2021 r. Tendencja wzrostowa utrzymuje się od 2015 r., gdy na legalnym rynku sprzedało się 41,09 mld sztuk papierosów.
W ostatnich siedmiu latach wzrost sprzedaży papierosów nad Wisłą pokrywa się ze spadkiem udziału nielegalnych papierosów w polskim rynku tytoniowym.
Instytut Doradztwa i Badania Rynku Almares prowadzi badanie metodą EPS (Empty Pack Survey). Polega ona na zbieraniu zużytych paczek po papierosach i weryfikacji obecności legalnych znaków polskiej akcyzy. Badanie prowadzone jest w 40. największych i 30. mniejszych miastach Polski. Jego wyniki były ważone z uwzględnieniem populacji miejscowości, w których prowadzono badania.
Główne kierunki przemytu nielegalnych papierosów do Polski to: Białoruś (1,9 pkt. proc. całości nielegalnego rynku papierosowego) oraz Ukraina (0,9 pkt. proc.). Z kolei główne marki zagraniczne, niesprzedawane w Polsce i znalezione w czasie badania to: „Mińsk” i „NZ” z białoruskiej fabryki w Grodnie. Najczęściej podrabiane krajowe marki papierosów to Marlboro (Philip Morris International) oraz Rothmans (British American Tobacco). Miasta z największą liczbą paczek bez polskich znaków akcyzy to Radom (17,8%), Warszawa (7,1%) i Łódź (7,1%).
