Wysokość utraconych przychodów państwa z tytułu podatku VAT określa się za pomocą tzw. luki VAT. Jest to różnica między podatkiem, który byłby zapłacony, gdyby wszyscy deklarowali swoje czynności i transakcje we właściwy sposób, a podatkiem rzeczywiście wpłaconym do budżetu państwa - stwierdzają autorzy informacji zamieszczonej w Tygodniku Gospodarczym Polskiego Instytutu Ekonomicznego, (nr 49/2021).
Ich zdaniem na wysokość luki VAT wpływają oszustwa podatkowe (zarówno o dużej skali, jak i drobne, np. niewydawanie paragonów), a także podatek utracony m.in. w wyniku niewypłacalności, upadłości, błędów administracyjnych i optymalizacji podatkowej. Niedawno ukazała się kolejna edycja cyklicznego raportu, w którym prezentowane są szacunki wysokości luki VAT w krajach UE. Autorzy przedstawiają w nim wyliczenia do 2019 r. oraz - dla części krajów (w tym Polski) - wstępne szacunki dla 2020 r.
W latach 2015-2019 Polska zmniejszała lukę VAT najszybciej wśród wszystkich państw UE. W 2015 r. luka VAT w Polsce wynosiła 41 mld zł i było to 25 proc. całości potencjalnych dochodów z VAT. W kolejnych latach luka VAT sukcesywnie malała. Do 2019 r. zmniejszyła się około dwukrotnie i wyniosła 23 mld zł (w wartościach względnych - 11 proc.). Był to największy spadek w tym okresie wśród wszystkich państw UE. Według wstępnych szacunków, luka VAT w 2020 r. w Polsce także spadła i stanowi 10 proc. potencjalnych dochodów.
Wysokość luki VAT w Polsce jest obecnie przeciętna na tle innych państw UE. Mimo jej znaczącej redukcji, wciąż jest wyższa niż w wielu państwach UE. O ile jednak przed 2015 r. Polska znajdowała się w czołówce państw UE pod względem poziomu luki VAT, o tyle obecnie jej wysokość jest bliska średniej unijnej. W 2019 r. średnia ta wyniosła 10 proc. - o 1 pkt proc. mniej niż w Polsce.
Dalsze zmniejszenie luki VAT jest dużym wyzwaniem dla polityki publicznej. Ściągalność podatku VAT poprawiła się w znacznym stopniu dzięki wdrożeniu nowych regulacji i narzędzi informatycznych oraz reformie administracji skarbowej. To pozwoliło na wyeliminowanie oszustw VAT o dużej skali. Dalszy spadek luki VAT wymaga jednak ograniczenia także oszustw stosunkowo drobnych, ale mocno rozpowszechnionych - na przykład niewystawiania faktury/paragonu za drobne usługi - stwierdzają autorzy Tygodnika Gospodarczego PIE (nr 49/2021).
