Instytut Staszica rekomenduje nowelizację budżetu państwa uwzględniającą nową sytuację, w której Polska i świat znalazły się pod wpływem globalnej pandemii.
Utrzymywanie równowagi budżetowej i przestrzeganie zasad zawartych w algorytmie „reguły wydatkowej” są jednym z najważniejszych celów polityki finansowej państwa w okresach stabilnego rozwoju i pozbawionych silnych wstrząsów. Zapewniają bezpieczeństwo i stabilność procesów gospodarczych, są świadectwem odpowiedzialności i gospodarności, a równocześnie pozwalają obywatelom łatwiej odczytywać na bieżąco faktyczny stan gospodarki ich państwa.
„Zasady te muszą być jednak w pewnych momentach zawieszane i państwa muszą odchodzić od nich odchodzić. Takimi sytuacjami są wielkie kryzysy, wojny, kataklizmy czy klęski żywiołowe. W przeszłości czyniły tak wszystkie największe demokracje świata, a już dziś głosy o konieczności zwiększenia wydatków państwa lub nawet ich 2 bezpośrednie zapowiedzi pojawiają się wśród elit rządzących Stanami Zjednoczonymi, Irlandią czy najbardziej dotkniętymi wirusem SARS-CoV-2 Włochami”
W opinii ekspertów Instytutu sytuacja najpoważniejszego od ponad stu lat zagrożenia epidemiologicznego upoważnia i obliguje polskie władze do takich właśnie ruchów jeśli będzie wymagała ich sytuacja. Równowaga budżetowa jest wartością istotną z perspektywy interesów państwa, ale nie wartością najwyższą, do których należą rozwój, z którego owoców korzysta w jak najbardziej zrównoważonej formie jak największa grupa obywateli, a także bezpieczeństwo i zdrowie publiczne.
Nowelizacji budżetu zdaniem ekspertów powinno towarzyszyć uwzględnienie kilku bardzo istotnych czynników. Jednym z nim jest brak wiedzy odnośnie tego, jak długo potrwa epidemia – a co za tym idzie, jakie dodatkowe nakłady na służbę zdrowia będą potrzebne. Kolejnym jest dobra sytuacja budżetu państwa, którego plan zakładał pełną równowagę po stronie dochodów i wydatków. W efekcie dopuszczenie do deficytu budżetowego na kontrolowanym poziomie, nawet z odejściem lub zmianą obecnie obowiązujących zasad reguły wydatkowej nie powinno stanowić zagrożenia z perspektywy długofalowej polityki ekonomicznej państwa. Do podjęcia decyzji dotyczących budżetu powinna skłaniać też bardzo zła sytuacja dużej części przedsiębiorstw z sektora MŚP związana z rygorami, które narzucają nadzwyczajne środki epidemiologiczne.
„Każdy kolejny tydzień walki toczonej przez państwo i jego obywateli z koronawirusem to perspektywa bankructwa kolejnych przedsiębiorstw, szczególnie z sektora usługowego. Wydaje się w tej sytuacji niezbędne zachowanie reguł solidaryzmu społecznego i rekompensata dla tych sektorów, kluczowych także z perspektywy rozwoju"
Zdaniem ekspertów, przy podejmowaniu decyzji budżetowych należałoby uwzględnić konieczność wywołania faktycznego impulsu dla odbudowy życia gospodarczego tak, by uniknąć długotrwałej stagnacji mogącej w dłuższej perspektywie mieć dużo wyższy koszt niż doraźny deficyt budżetowy.
Instytut Staszica stoi na stanowisku, że nowelizacja budżetu musi zostać wyłączona spod reguł kampanii wyborczej. Nie powinna stać się polem rywalizacji między opozycją, (na przykład domagania się zwiększenia wydatków bez oglądania się na możliwości ich pokrycia, vide senacka inicjatywa nowelizacji specustawy), a rządem (na przykład utrzymywania jak najmniejszego deficytu za wszelką cenę).
