Ludzkie decyzje finansowe często odbiegają od tego ideału racjonalności, co może prowadzić do błędów i nieoptymalnych wyborów. Badaniem decyzji biznesowych podejmowanych pod wpływem chwili, naszych stanów emocjonalnych oraz nacisków środowiska zajmuje się ekonomia behawioralna. W tekście przedstawię kilka aspektów, które ilustrują, jak psychologia może wpływać na nasze decyzje finansowe.
Ekonomia behawioralna to nauka na pograniczu ekonomii i psychologii, badająca wpływ czynników psychologicznych, społecznych, poznawczych oraz emocjonalnych na podejmowanie decyzji gospodarczych przez jednostki i instytucje oraz konsekwencje tych decyzji.
Pomaga ona zrozumieć, dlaczego ludzie często działają irracjonalnie, i może przyczynić się do eliminacji najczęściej występujących błędów podczas decyzji biznesowych.
Klasyczna teoria ekonomii opierała się na założeniu, że ludzie zawsze postępują racjonalnie i na tej bazie tworzone były różnego rodzaju modele ekonomiczne. Tymczasem okazuje się, że Ludzkie decyzje finansowe często odbiegają od tego ideału racjonalności, co może prowadzić do błędów i nieoptymalnych wyborów. Badaniem decyzji biznesowych podejmowanych pod wpływem chwili, naszych stanów emocjonalnych oraz nacisków środowiska zajmuje się ekonomia behawioralna.
W ekonomii behawioralnej wyróżniamy trzy główne tematy:
- Heurystyka: ludzie często podejmują decyzję bazując na szacunkowych regułach własnej psychiki, a nie na ściśle racjonalnej analizie.
- Framing: sposób, w jaki problem jest ukazany podejmującemu decyzje, będzie miał wpływ na jego wybory.
- Nieefektywność rynkowa: istnieją wyjaśnienia dla zaobserwowanych wyników rynkowych, które są przeciwieństwem racjonalnych oczekiwań i wydajności rynkowej. Zawierają one źle ustalone ceny, irracjonalne podejmowanie decyzji inne anomalie.
A oto kilka aspektów ukazujących jak nasz stan psychiczny i emocjonalny wpływa na decyzje biznesowe:
Efekt zakotwiczenia polega na tym, że ludzie zbyt mocno opierają się na pierwszej informacji (kotwicy), którą otrzymują, nawet jeśli jest ona przypadkowa lub nieistotna. Na przykład, podczas negocjacji cen, pierwsza zaproponowana kwota może znacząco wpłynąć na końcowy wynik transakcji.
Ludzie także niekiedy zbyt często polegają na uproszczonych strategiach decyzyjnych (heurystykach), które pomagają im szybko podejmować decyzje.
Awersja do straty to z kolei tendencja do silniejszego odczuwania negatywnych skutków strat niż pozytywnych skutków zysków. Efekt posiadania polega na tym, że ludzie przypisują większą wartość rzeczom, które już posiadają, niż tym, które dopiero mogą nabyć.
Po za tym na nasze decyzje finansowe może znacząco wpływać sposób w jaki są prezentowane informacje. Na przykład, ludzie są bardziej skłonni do podjęcia ryzyka, gdy potencjalne wyniki są przedstawione jako zyski, niż gdy są one przedstawione jako straty, nawet jeśli oba scenariusze są ekonomicznie równoważne.
Efekt potwierdzenia to natomiast skłonność do poszukiwania, interpretowania i pamiętania informacji w sposób, który potwierdza nasze wcześniej istniejące przekonania. Inwestorzy mogą ignorować dowody przeczące ich strategiom inwestycyjnym, co może prowadzić do błędnych decyzji.
Zdaniem psychologów biznesu rozpoznanie i zrozumienie wpływów tych i innych czynników psychologicznych może pomóc zarówno jednostkom, jak i instytucjom w podejmowaniu lepszych, bardziej świadomych i właściwszych decyzji finansowych.
