Niespełna 2,2 tys. silnych wstrząsów zanotowano w ubiegłym roku na obszarze działania polskich kopalń węgla kamiennego i rud miedzi. W kopalniach węgla liczba wstrząsów o dużej sile wzrosła rok do roku o ponad 2,6 proc., a w zagłębiu miedziowym spadła o prawie 20 proc. - wynika z danych nadzoru górniczego.
Najsilniejsze wstrząsy, spowodowane eksploatacją górniczą, związane są z wyrównaniem naprężeń w ziemi, wywołanych kumulowaniem się wpływów prowadzenia wydobycia i naprężeń naturalnych. Występują głównie tam, gdzie są uskoki tektoniczne. W Polsce całość wydobycia rud miedzi i ponad dwie trzecie wydobycia węgla kamiennego prowadzone jest w warunkach zagrożenia tąpaniami, czyli podziemnymi wstrząsami.
Dane dotyczące odnotowanych w ub. roku wstrząsów na terenach górniczych znalazły się w opublikowanym w ostatnim czasie najnowszym raporcie Wyższego Urzędu Górniczego (WUG) w Katowicach, poświęconym ocenie stanu bezpieczeństwa pracy, ratownictwa górniczego oraz bezpieczeństwa powszechnego w związku z działalnością górniczo-geologiczną w 2022 r.
Jak podano w opracowaniu, w ub. roku w kopalniach węgla kamiennego zaistniało 1712 wstrząsów zaliczonych do kategorii wysokoenergetycznych (o magnitudzie powyżej 1,7 stopnia) wobec 1668 rok wcześniej. W kopalniach rud miedzi silnych wstrząsów było w minionym roku 457 wobec 586 w roku 2021. Łącznie w górnictwie węgla kamiennego oraz rud miedzi w 2022 r. odnotowano 2169 wstrząsów, wobec 2236 rok wcześniej.
Przeważająca część wstrząsów, nawet jeżeli są odczuwalne na powierzchni, nie wywołuje negatywnych skutków. Te, które powodują uszkodzenia w infrastrukturze pod ziemią lub na powierzchni, nazywane są tąpnięciami. W latach 2018-2022 w w polskim górnictwie podziemnym miało miejsce 19 tąpnięć związanych z występowaniem wstrząsów górotworu. W wyniku tych zdarzeń doszło do 23 wypadków śmiertelnych, trzech wypadków ciężkich i 98 wypadków powodujących czasową niezdolność do pracy.
"Liczba tąpnięć w 2022 r. była na zbliżonym poziomie jak w latach poprzednich, natomiast na skutek tych tąpnięć wypadkom śmiertelnym uległo 10 osób, a 5 doznało obrażeń ciała powodujących czasową niezdolność do pracy – co stanowi wzrost w odniesieniu do lat ubiegłych" - podano w opracowaniu WUG. W kopalniach rud miedzi w 2022 r. tąpnięcia nie występowały.
Obecnie na Górnym Śląsku najwięcej wstrząsów górniczych rejestrowane jest w obszarze wzdłuż uskoku kłodnickiego, rozciągającego się od Katowic w kierunku Zabrza po Knurów, w rejonie niecki bytomskiej (obszar Bytomia), w obszarze kopalń rybnickich (rejon Wodzisławia Śląskiego, Rydułtów) oraz w obszarze kopalń nadwiślańskich, gdzie miał miejsce ostatni zarejestrowany silny wstrząs w 2010 roku.
Najczęstszą przyczyną wstrząsów jest odprężenie górotworu wskutek eksploatacji węgla, co skutkuje uwolnieniem skumulowanej w górotworze energii. Ze względu na różne warunki geologiczne niektóre wstrząsy są silnie odczuwane na powierzchni, inne słabiej. Większość z nich nie stanowi bezpośredniego zagrożenia dla górników i mieszkańców terenów górniczych. Obok wybuchów metanu i pyłu węglowego, tąpnięcia są najczęstszymi przyczynami górniczych wypadków.
Wstrząsy rejestrowane są także na terenach, gdzie działają kopalnie odkrywkowe. W latach 2018-2022 w w Bełchatowie, gdzie eksploatowane są złoża węgla brunatnego, zarejestrowano ogółem 50 wysokoenergetycznych wstrząsów sejsmicznych, które jednak nie stanowiły zagrożenia dla pracowników i ruchu zakładu. W ub. roku w górnictwie odkrywkowym (wyłącznie w Bełchatowie) odnotowano pięć wysokoenergetycznych wstrząsów.
