Najnowszy raport Komisji Europejskiej o pracy wymiaru sprawiedliwości („The 2023 EU Justice Scoreboard”) stawia Polskę w ścisłej czołówce państw UE z najbardziej zaawansowaną cyfryzacją sądownictwa. - Ten sukces to efekt ośmiu lat wytężonej, rzetelnej pracy. Dokonaliśmy w tym czasie prawdziwej cyfrowej rewolucji sądownictwa – podkreślił na dzisiejszej (25 sierpnia br.) konferencji prasowej Minister Sprawiedliwości Prokurator Generalny Zbigniew Ziobro.
Zgodnie z danymi raportu zajmujemy pierwsze miejsce w wykorzystaniu narzędzi cyfrowych w sprawach cywilnych, a trzecie w sprawach karnych. Na 27 państw jesteśmy też najlepsi w promowaniu mediacji. Już prawie co trzecia sprawa załatwiana jest w sądach za pośrednictwem systemów teleinformatycznych. Rozwijane są rozprawy zdalne. Na odległość odbywa się np. aż 96 proc. postępowań penitencjarnych. To spektakularny sukces Ministerstwa Sprawiedliwości.
– Działaliśmy w trudnych warunkach, przy jawnej niechęci części środowiska, ale ten raport dowodzi, że tam, gdzie pozwolono nam pracować zaprowadziliśmy spektakularne zmiany. To dzięki nim Polska jest dziś jednym z liderów w cyfryzacji wymiaru sprawiedliwości – mówił minister Zbigniew Ziobro.
Również prokuratura przeszła cyfrową metamorfozę. Dzięki stworzeniu centralnej bazy danych, w łatwy sposób uzyskiwać można informacje dotyczące postępowań przygotowawczych. Na szeroką skalę wprowadzono digitalizację akt. Postać cyfrową ma już 85% spraw aresztowych oraz 78% spraw prowadzonych w Prokuraturach Regionalnych. Pozwala to na łatwe wyszukiwane danych i dokumentów, jak też jednoczesną pracę zarówno prokuratora jak i policji. Od sierpnia 2023 roku możliwe jest również udostępnianie zdigitalizowanych akt na specjalnym portalu biegłym, czy sądom. Nowoczesne rozwiązania przyczyniają się do usprawnienia i przyśpieszenia postępowań.
Cyfrowa rewolucja – realne oszczędności
- Poza rankingami, ważne jest to, co cyfryzacja daje obywatelom. Przyśpiesza i ułatwia prowadzenie postępowań. Pozwala zaoszczędzić nie tylko czas, ale i pieniądze – dodał wiceminister Sebastian Kaleta.
Wiceminister podał przykład systemu E-doręczeń sądowych, przez który do profesjonalnych pełnomocników dotarło już 10,1 mln doręczeń. To oznacza oszczędność 82,5 mln zł i szybszą pracę wymiaru sprawiedliwości.
Przytłoczonego papierami sędziego zastępują też Elektroniczne Księgi Wieczyste, czy Elektroniczne Postępowania Upominawcze. E-KRS (elektroniczny Krajowy Rejestr Sądowy) chroni przedsiębiorców przed biurokracją i stertami papierów do wypełnienia w sądach rejestrowych. Bezpieczeństwu dzieci i ich opiekunów służy dostępny w Internecie rejestr pedofilów. "Sędziego na telefon" zastąpił odporny na jakiekolwiek naciski System Losowego Przydziału Spraw sędziom. Elementem cyfrowej rewolucji w wymiarze sprawiedliwości jest także coraz szerzej stosowany w więziennictwie dozór elektroniczny. Utrzymanie więźniów w systemie elektronicznego dozoru jest nawet pięciokrotnie tańsze niż w zakładzie karnym.
Doceniona konsekwencja
- Ta rewolucja cyfrowa dokonała się od zera. Udała się dzięki temu, że konsekwentnie realizowaliśmy wizję, jak powinien działać wymiar sprawiedliwości i jakie narzędzia są niezbędne do jego unowocześnienia i usprawnienia – zaznaczył wiceminister Michał Woś. – Jedną z wielu tych fundamentalnych zmian było wprowadzenie e-KRS. Ten działający od ponad roku system jest przełomowym ułatwieniem dla przedsiębiorców, którzy wszystkie sprawy związane z rejestrem załatwiają szybko i wygodnie przez Internet – przypomniał.
Dane mówią same za siebie. Od początku lipca 2021 r. przez Portal Rejestrów Sądowych obsługujący e-KRS złożono już ponad milion wniosków. Skorzystało z tej możliwości ponad 144 tys. przedsiębiorców.
Lider nowoczesności
- Cyfryzacja wymiaru sprawiedliwości jest kluczem do zwiększenia skuteczności systemów wymiaru sprawiedliwości i wysoce skutecznym narzędziem służącym poprawie dostępu do wymiaru sprawiedliwości. Pandemia COVID-19 uwydatniła potrzebę przyspieszenia przez państwa członkowskie reform modernizacyjnych w tym obszarze – głosi unijny raport „The 2023 EU Justice Scoreboard”.
Dane zebrane przez Komisję Europejską świadczą dobitnie, że Polska należy do liderów nowoczesnych przemian w sądownictwie. Pod względem zastosowania cyfrowych rozwiązań w sprawach cywilnych, handlowych i administracyjnych zajmujemy 1. miejsce ex aequo z Niemcami, Estonią i Łotwą. W sprawach karnych ustępujemy pod tym względem jedynie Estonii, Węgrom i Austrii.
Polska zajmuje też 1. miejsce wśród 27 państw (z wynikiem 65 punktów na 68 maksymalnych) w promowaniu alternatywnych metod rozwiązywania sporów, takich jak mediacja i arbitraż.
Zbiorowe pierwsze miejsce (na równi z Niemcami, Irlandią, Hiszpanią, Łotwą, Holandią, Litwą i Szwecją) przypadło Polsce w dziedzinie dostępności informacji o krajowych systemach sądowych. Chodzi o łatwość korzystania z konkretnych usług publicznych, takich jak system pomocy prawnej, opłaty sądowe przez Internet, łącza do formularzy online.
Komunikacja na medal
Warunkiem sprawnego wymiaru sprawiedliwości jest bezpieczna łączność elektroniczna. W tej kategorii Komisja Europejska ocenia możliwość elektronicznego komunikowania się sądów między sobą, z prokuraturą, aresztami śledczymi, komornikami, czy notariuszami. Polska znajduje się wśród 12 wiodących pod tym względem państw (wszystkie sklasyfikowane na równi), a wyprzedza m.in. Włochy, Austrię, Portugalię, Finlandię, Belgię i Francję.
Kolejna dziedzina to przepisy proceduralne dopuszczające stosowane technologii cyfrowej w sądach. Chodzi o możliwość przesłuchania na odległość stron postępowania, biegłych, świadków. To również doręczenia elektroniczne, dopuszczalność dowodów składanych wyłącznie w formacie cyfrowym, wgląd do akt elektronicznych, złożenie pozwu online.
Pod tym względem Polskę wyprzedza tylko 6 państw: Czechy, Niemcy, Estonia, Hiszpania, Słowacja i Szwecja. A jeszcze rok temu zajmowaliśmy dopiero 15. miejsce.
