Jeszcze w 2020 r. 44 proc. węgla, 45 proc. gazu ziemnego i 25 proc. ropy naftowej importowanych do UE pochodziło z Rosji. W wizji transformacji energetycznej przyjętej przez Unię Europejską w ramach pakietu Fit for 55 gaz miał być paliwem przejściowym. Po agresji Rosji na Ukrainę i gwałtownych wzrostach cen wszystkich nośników energii, plan ten musiał ulec zmianie - napisał w swoim ostatnim raporcie Polski Instytut Ekonomiczny.
W maju 2022 r. Komisja Europejska opublikowała plan RePowerEU, zakładający dywersyfikację kierunków dostaw gazu, zwiększenie generacji energii z OZE oraz rozwój rynku wodoru i biopaliw. Jednocześnie Komisja Europejska szacuje, że odejście od rosyjskich paliw pozwoli zaoszczędzić ok. 100 mld euro rocznie.
Polski Instytut Ekonomiczny w raporcie „Zielona transformacja w cieniu wojny” opracował cztery potencjalne scenariusze wpływu wojny w Ukrainie i wywołanego nią kryzysu energetycznego na politykę klimatyczną Unii Europejskiej, w tym dalszy los pakietu Fit for 55. Kraje UE w ciągu pierwszych trzech kwartałów 2022 r. zwiększyły produkcję energii z węgla kamiennego o 13 proc. w porównaniu do analogicznego okresu 2021 r. Jednocześnie produkcja energii z OZE wzrosła: o 27 proc. w przypadku energetyki słonecznej i 11 proc. - energetyki wiatrowej na lądzie. Wskutek wygaszania elektrowni jądrowych w Niemczech i problemów technicznych elektrowni we Francji produkcja energii w elektrowniach jądrowych zmalała w tym czasie o 16 proc.
Polska będąc jedynym z największych producentów energii elektrycznej w UE, zdołała tym trudnym okresie jednocześnie zwiększyć produkcję energii z OZE i ograniczyć produkcję energii z gazu i węgla.
Agresja Rosji na Ukrainę i perspektywa długotrwałego kryzysu energetycznego spowodowała konieczność ponownego pochylenia się nad kierunkiem, w którym powinna się odbywać transformacja energetyczna w Unii. Europejski sektor energetyczny powinien być rozpatrywany przez pryzmat trzech najistotniejszych elementów: stabilnej transformacji energetycznej gwarantującej bezpieczeństwo dostaw, redukcji emisji gazów cieplarnianych oraz ochrony zagrożonych ubóstwem energetycznym i konkurencyjności gospodarek - mówi Marcelina Pilszyk, analityk w zespole klimatu i energii.
W raporcie „Zielona transformacja w cieniu wojny” PIE opracował cztery scenariusze wpływu wojny w Ukrainie na politykę klimatyczną UE:
1. „Powrót do węgla” Scenariusz zakłada zawieszenie lub rezygnację z celów klimatycznych i powrót do produkcji energii z węgla w długim horyzoncie czasowym.
2. „Kompromis klimatyczno-spójnościowy” Scenariusz zakłada, że państwa członkowskie UE zdecydują się na chwilowy powrót do energii z węgla i atomu, ale cele klimatyczne zostają utrzymane.
3. „Optymalizacja zamiast rewolucji” Scenariusz zakłada utrzymanie celów klimatycznych i jednoczesne przyspieszenie procesu wydawania zezwoleń na inwestycje w OZE zwiększając ilość zainstalowanych mocy.
4. „Szybko i wściekle do Fit for 55” Scenariusz zakłada przyspieszenie transformacji energetycznej i zaostrzenie celów klimatycznych.
W kontekście kryzysu energetycznego związanego ze spadkiem dostępności cenowej gazu i energii elektrycznej kluczowe dla spójności UE jest rozwiązanie, które zarówno zapewni społeczną akceptację, jak i międzynarodowy konsensus. Już podczas zimy 2022/2023 decydenci mierzą się z ryzykiem niedoborów energii, dlatego dziś nadrzędnym celem jest zapełnienie europejskich magazynów gazu i utrzymanie produkcji energii w elektrowniach jądrowych w Niemczech i Belgii, a także redukcja zużycia energii i inwestycje w efektywność energetyczną - podkreśla Kamil Lipiński, starszy analityk zespołu klimatu i energii.
