Uzależnienie wysokości dotacji od efektu ekologicznego inwestycji, uproszczenie wniosku o dotację, możliwość złożenia go przez internet czy przyspieszenie jego rozpatrywania - to niektóre ze zmian, jakie wprowadzono w antysmogowym programie "Czyste powietrze".
Polska od lat - zgodnie z raportami organizacji międzynarodowych - zmaga się z problemem smogu, niskiej emisji - czyli zanieczyszczeń powietrza powstającymi głównie z domowych kotłów grzewczych.
Według WHO w Polsce z powodu powikłań wynikających ze złej jakości powietrza rocznie umiera ok. 45 tys osób, a ponad 30 polskich miast znajduje się w europejskiej czołówce najbardziej zanieczyszczonych smogiem europejskich miast. Na nieskuteczną walkę ze smogiem zwracały uwagę też TSUE i NIK.
W 2018 roku rząd zapowiedział powstanie programu antysmogowego skierowanego do mieszkańców. Dotacje i pożyczki miały trafić na termomodernizację domów jednorodzinnych i wymianę źródeł ciepła na te bardziej ekologiczne. W połowie września 2018 r. rusza program "Czyste powietrze" z budżetem dotacyjnym sięgającym ponad 100 mld zł. Jego operatorem są wojewódzkie fundusze ochrony środowiska.
Zgodnie z danymi udostępnionymi przez resort klimatu do 8 maja br. złożono ponad 131 tys. wniosków na kwotę 2,8 mld zł. Wojewódzkie fundusze wypłaciły beneficjentom ponad 480 mln zł dotacji i 53 mln zł w pożyczkach. Największą sumę dotacji wypłacił fundusz w Warszawie (58 mln zł), a najmniej Opolski (ponad 11 mln zł). W pierwszej trójce oprócz Warszawy znalazły się jeszcze - Toruń (46 mln zł) i Kielce (42 mln zł).
Krytycy programu, w tym organizacje pozarządowe, zwracali uwagę na wolne przyznawanie środków przez fundusze, przede wszystkim na długość oczekiwania na decyzję jak i skomplikowanie wniosku o dotację.
Według zapowiedzi teraz ma się to zmienić. Od piątku 15 maja ruszyła nowa odsłona programu "Czyste powietrze".
Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej tłumaczy, że dokonano znaczących uproszczeń procedur związanych z uzyskiwaniem dotacji. Uproszczono formularz wniosku, tak by jego wypełnienie zajmowało możliwie najmniej czasu i wymagało złożenia jedynie niezbędnych załączników.
Wojewódzkie fundusze nie będą już weryfikować wysokości dochodu przyszłych beneficjentów. Za wydawanie zaświadczeń potwierdzających prawo do zwiększonego dofinansowania w programie oraz udzielania pożyczek będą odpowiadać teraz gminy.
Skróci się również czas rozpatrywania wniosków z 90 do 30 dni.
NFOŚiGW zapowiada ponadto, że w ciągu najbliższych tygodni wnioski w "Czystym powietrzu" - wzorem programu "Mój prąd", będzie można składać również za pośrednictwem platformy gov.pl. Na razie możliwe jest to przez strony wojewódzkich funduszy.
W podstawowej wersji dotacje wynosić będą do 20 tys. zł, dla tych mniej zamożnych do 32 tys. zł. Wysokość pomocy będzie też uzależniona od efektu ekologicznego np. czy zdecydujemy zainstalować pompę ciepła. Będą one też o 5 tys. zł wyższe, jeżeli zdecydujemy się na montaż paneli fotowoltaicznych.
Beneficjenci zostali także podzieleni na trzy grupy. Od tego, w której się znajdą, będzie zależeć kwota dotacji.
Podstawowe dofinansowanie (do 20 tys. zł) otrzymają osoby mające roczny dochód nieprzekraczający 100 tys. zł. Wyższe subwencje będą dotyczyć osób, których przeciętny miesięczny dochód na jednego członka ich gospodarstwa domowego nie będzie przekraczać kwoty: 1,4 tys. zł netto w gospodarstwie wieloosobowym lub 1960 zł netto w gospodarstwie jednoosobowym.
Trzecią grupę stanowią osoby, które będą mogły liczyć na pokrycie od 90 do 100 proc. kosztu realizowanej inwestycji. Będzie ona przysługiwać tym osobom, które znajdą się w programie dzięki aktywności gmin zainteresowanych udziałem w programie "Stop smog". Gminy w tym programie mogą otrzymać do 70 proc. dotacji od rządu na przedsięwzięcia termomodernizacyjne dla osób, które szczególnie tego wymagają.
Z programu będą mogli skorzystać też ci właściciele domów jednorodzinnych, którzy już wymienili źródło ciepła na nisko bądź zeroemisyjne. W zależności od zamożności otrzymają oni do 10 tys. bądź do 15 tys. zł na ocieplenie domu, wymianę stolarki okiennej i drzwiowej.
Dużą nowością jest to, że dotacje z "Czystego powietrza" będzie można otrzymać na jeszcze prowadzone bądź zakończone inwestycje termomodernizacyjne. Do tej pory dotacja była rozliczana po zakończeniu inwestycji. Pieniądze będzie można otrzymać na przedsięwzięcia rozpoczęte do 6 miesięcy przed złożeniem wniosku o dofinansowanie, przy czym data ich rozpoczęcia nie może być wcześniejsza niż 15 maja br.
Do nowej wersji "Czystego powietrza" włączone zostały również samorządy. Jak na razie NFOŚiGW podpisał ponad 650 porozumień z gminami. Oprócz wydawania zaświadczeń o prawie do podwyższonego dofinansowania, mają one pomagać ludziom w złożeniu wniosku.
Do programu włączone będą również banki - co jest efektem porozumienia NFOŚiGW ze Związkiem Banków Polskich. Fundusz poinformował, że podjął prace nad przygotowaniem warunków do oferowania przez banki produktów umożliwiających finansowanie kosztów kwalifikowanych przedsięwzięć związanych z wymianą przestarzałych pieców oraz ociepleniem domów. We wrześniu jest planowane uruchomienie pierwszych kredytów antysmogowych.
Ze zmian w programie jest zadowolony Polski Alarm Smogowy, który o konieczne korekty już apelował wcześniej. Organizacja zwracała uwagę, że m.in. przez biurokrację do tej pory wyeliminowano mniej niż 1 proc. z 3 mln kopciuchów w Polsce. Według aktywistów, żeby program był skuteczny, rocznie musi znikać z polskich domów ok. 300 tys. pozaklasowych kotłów grzewczych.
