Całkiem spora grupa Polaków co najmniej raz w życiu zmienia nazwisko – najczęściej kobiety wychodzące za mąż, choć na taki krok decydują się i niektórzy mężczyźni. Nie zaskakuje również, gdy ktoś po rozwodzie wraca do rodowej godności. A co jeśli nazwisko po prostu nam się nie podoba? Albo jesteśmy kimś zafascynowani i chcemy podobnie się nazywać? To już nie takie proste.
A imię?
Oczywiście, najpopularniejsza sytuacja ma miejsce, gdy para zawiera związek małżeński, a jedno z „młodych” przyjmuje nazwisko współmałżonka. Wówczas procedura jest banalnie prosta, bo w Urzędzie Stanu Cywilnego składane jest jedynie oświadczenie jakie nazwisko nowożeniec będzie nosić po ślubie. Natomiast bez zmian pozostaje imię.
To jednak nie jest obowiązkowe, bo zgodnie z art. 25 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego: „Małżonkowie mogą nosić wspólne nazwisko będące dotychczasowym nazwiskiem jednego z nich. Każdy z małżonków może również zachować swoje dotychczasowe nazwisko albo połączyć z nim dotychczasowe nazwisko drugiego małżonka. Nazwisko utworzone w wyniku połączenia nie może składać się z więcej niż dwóch członów”.
Niestety, bywa że związki się rozpadają – wówczas małżonek, który zmienił nazwisko w związku ze ślubem, może chcieć wrócić do panieńskiego/kawalerskiego, czy po prostu do wcześniejszego. W tym przypadku procedura jest nieco bardziej skomplikowana, choć nadal dość łatwa do przeprowadzenia.
Ważne zastrzeżenie – wrócić można jedynie do nazwiska noszonego przed zawarciem związku małżeńskiego. Nie można sobie wymyślić nowego.
Przede wszystkim jednak trzeba pamiętać, że należy to zrobić w ciągu trzech miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia stwierdzającego rozwód – jest to termin zawity, co w języku prawniczym oznacza, że nie można go przedłużyć. Nie ma sensu też składać wniosku wcześniej, np. w trakcie postępowania rozwodowego, bo zwyczajnie nie zostanie on uwzględniony.
Te zasady są regulowane w art. 59 k.r.o.: „W ciągu trzech miesięcy od chwili uprawomocnienia się orzeczenia rozwodu małżonek rozwiedziony, który wskutek zawarcia małżeństwa zmienił swoje dotychczasowe nazwisko, może przez oświadczenie złożone przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego lub konsulem powrócić do nazwiska, które nosił przed zawarciem małżeństwa”.
Oczywiście, taka deklaracja jest wyłącznie dobrowolna - były współmałżonek nie może ani zmuszać do powrotu do nazwiska sprzed ślubu, ani zakazać jego zmiany.
To nie wszystko. Polskie prawo dopuszcza bowiem możliwość dokonania swoistej korekty tożsamości z innych powodów niż ślub lub rozwód. Tutaj decydująca jest Ustawa o zmianie imienia i nazwiska, której przepisy wskazują co należy zrobić w określonych sytuacjach, a dotyczy zarówno obywateli polskich, jak i niektórych grup cudzoziemców.
Chociażby się przyda, gdy przekroczymy wspomniany przed chwilą termin trzech miesięcy, co wprawdzie uniemożliwia już powołanie się na Kodeks rodzinny i opiekuńczy, ale nadal będzie można zastosować regulacje ustawy.
Jednego można być pewnym – jeśli w uzasadnieniu wniosku o zmianę nazwiska stwierdzimy, że jedynym powodem jest to, że ono nam się nie podoba, bez wątpienia otrzymamy decyzję odmowną. Bo należy wykazać ważne względy. W ustawie nawet wyszczególniono cztery okoliczności zmiany:
1) imienia lub nazwiska ośmieszającego albo nielicującego z godnością człowieka;
2) na imię lub nazwisko używane;
3) na imię lub nazwisko, które zostało bezprawnie zmienione;
4) na imię lub nazwisko noszone zgodnie z przepisami prawa państwa, którego obywatelstwo również się posiada.
Natomiast w przypadku cudzoziemca przebywającego w Polsce ze statusem uchodźcy może on dokonać zmiany tożsamości „wyłącznie ze szczególnie ważnych powodów związanych z zagrożeniem jego prawa do życia, zdrowia, wolności lub bezpieczeństwa osobistego”.
Bywa również, że przysłowiowy Iksiński zafascynowany jakimś bohaterem lub celebrytą chciałby się nazywać tak samo jak jego idol. Nie mamy dobrych informacji - to próba raczej skazana na porażkę, bo w cytowanej ustawie przewidziano podobne sytuacje.
Art. 5: „Zmiany nazwiska nie dokonuje się w przypadku ubiegania się o zmianę na nazwisko historyczne, wsławione w dziedzinie kultury, nauki, działalności politycznej, społecznej albo wojskowej, chyba że osoba ubiegająca się o zmianę nazwiska posiada członków rodziny o tym nazwisku”.
Warto również pamiętać, że zmiana nazwiska wiąże się w niezbędnymi formalnościami. Przykładowo trzeba zaktualizować wszelkie dokumenty tożsamości (np. dowód osobisty, paszport, prawo jazdy), jak i dokonać korekty w rozmaitych rejestrach, m.in. księgach wieczystych.
