Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów oraz Inspekcja Handlowa kontrolują ceny paliw i innych towarów. Dzieje się to także w związku ze obniżeniem podatków na wiele artykułów w ramach rządowej tarczy antyinflacyjnej. Przedsiębiorcy zastanawiają się, czy te działania są celowe i oparte na właściwych podstawach prawnych. Publikujemy więc stanowisko Rzecznika MŚP Adama Abramowicza w sprawie zapowiedzi UOKiK i IH stałego monitoringu cen wybranych artykułów żywnościowych i piętnowania negatywnych praktyk sprzedawców.
Na podstawie ustawy z dnia 13 stycznia 2022 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług obniżono stawki VAT na szereg produktów. UOKiK zapowiedział kontrole Inspekcji Handlowej i te działania w tej chwili trwają. Należy mieć świadomość, że obniżenie stawek VAT nie zawsze zagwarantuje obniżenie ceny brutto (końcowej dla konsumentów), gdyż na tę cenę składają się: koszty operacyjne w tym koszty zakupu towarów i marża i dopiero do tak wyliczonej kwoty dodaje się VAT. Jeżeli koszty operacyjne będą wzrastały, to przy zachowaniu stałej marży cena musi rosnąć.
Firmy w Polsce działają na wolnym rynku, którego ograniczenie może być wprowadzone wyłącznie na drodze ustawy. Obecnie nie ma ustawy, która ograniczałaby dowolne kształtowanie marży handlowej przez sprzedającego, a co za tym idzie ceny końcowej dla konsumenta. Zgodnie z art. 3531 KC obowiązuje zasada swobody umów i stanowiąc podstawowy element konstytucyjnej wolności działalności gospodarczej, należy ona do kluczowych zasad ustrojowych. Zasada swobody umów przesądza, że strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Powyższa zasada dotyczy zakupów, także codziennych, podczas których każdorazowo dochodzi do zawierania umów, choć nie spisanych na piśmie. Nabywca faktycznie wyraża wtedy zgodę na cenę poprzez dokonanie zapłaty. Sprzedawca, ustalając zbyt wysokie ceny, ryzykuje, że nie sprzeda towaru i odnotuje straty, dlatego na tak konkurencyjnym rynku, jaki mamy obecnie w Polsce, nie ma możliwości, aby ceny w poszczególnych sklepach różniły się znacznie od cen akceptowalnych przez konsumentów.
Należy podkreślić, że zapowiedziane przez UOKiK kontrole u przedsiębiorców muszą być uzasadnione, nie mogą być przeprowadzane przez nieupoważnione podmioty i w dowolnym trybie. Przed rozpoczęciem kontroli należy zapoznać się z Rozdziałem 5 - Ograniczenia kontroli działalności gospodarczej - Prawa przedsiębiorców (Konstytucja Biznesu) i stosować się ściśle do zasad w nim zawartych. W okresie stanu epidemii przepisy te w pełni obowiązują.
Obniżki VAT nie dają w żadnym razie bezpośredniego uprawnienia do wiążącego urzędowego przesądzania czy cena zastosowana przez sprzedawcę jest właściwa, mimo nawoływania społeczeństwa do kontroli cen w sklepach. Zapowiadane przy tym środki, które mają być podejmowane przez instytucje państwowe, nie zostały dotychczas legislacyjnie sprecyzowane i wdrożone. Zgodnie z art. 6 Kodeksu Postępowania Administracyjnego, organy administracji publicznej obowiązane są do działania na podstawie przepisów prawa.
Zgodnie z art. 8 i 9 Prawa przedsiębiorców (Konstytucja Biznesu), przedsiębiorca może podejmować wszelkie działania, z wyjątkiem tych, których zakazują przepisy prawa. Przedsiębiorca może być obowiązany do określonego zachowania tylko na podstawie przepisów prawa. Przedsiębiorca wykonuje działalność gospodarczą zgodnie z zasadami uczciwej konkurencji, poszanowania dobrych obyczajów oraz słusznych interesów innych przedsiębiorców i konsumentów, a także poszanowania oraz ochrony praw i wolności człowieka.
Przedsiębiorcy powinni działać zgodnie z „dobrymi obyczajami” zarówno zgodnie z założeniami Prawa przedsiębiorców (Konstytucja Biznesu), jak i przepisów o ochronie konkurencji i konsumentów. Chociaż pojęcie to nie jest precyzyjnie zdefiniowane, to należy przyjąć, że w żadnym wypadku nie narusza go ustalanie cen przez przedsiębiorców w oparciu o ponoszone bieżące koszty i stosowną marżę stanowiącą wynagrodzenie. Producent i sprzedawca nie będą w stanie funkcjonować, prowadząc działalność bez marży i poniżej kosztów, nawet pomimo obniżonych stawek podatkowych.
Jeżeli przedsiębiorca z sektora MŚP zostanie poddany kontroli i uzna, że sama kontrola oraz wynikające z niej decyzje administracyjne naruszają prawo w szczególności są niezgodne z wyżej wymienionymi zasadami ma możliwość złożenia wniosku o interwencję do Rzecznika MŚP. Jeżeli wniosek będzie uzasadniony Rzecznik MŚP wejdzie do postepowania administracyjnego i będzie bronił przedsiębiorcę przed organami kontrolnymi i sądami.
